Kunstzone

Professionele identiteitsdilemma’s

Reden tot bezorgdheid?

Auteur: Marve O’Brien Braun | Illustratie: Roland Conté

Welke dilemma’s ervaren beeldende (bv) docenten tijdens hun vroege carrière in het voortgezet onderwijs en zijn dat er veel? Deze eenvoudige vraag lag ten grondslag aan een online enquête die ik in 2019 hield. De resultaten waren verontrustend. Startende bv-docenten ervoeren gemiddeld twee keer zoveel dilemma’s aan het begin van hun loopbaan als starters uit andere vakken.

Het zal niemand verbazen dat startende docenten, in welk schoolvak dan ook, dilemma’s ervaren die van invloed kunnen zijn op hoe zij een professionele identiteit ontwikkelen. Maar wat kan worden geclassificeerd als een professioneel identiteitsdilemma en wat als een voorbijgaand probleem?

Studies docentidentiteit
Mijn onderzoek pakte de draad op van een studie door de Nederlandse onderzoekers Pillen, Beijaard en Den Brok (2013). Zij bestudeerden 20 jaar aan literatuur over docentidentiteit en kwamen vervolgens tot een set generieke dilemma’s die zich voordoen aan het begin van een onderwijsloopbaan. Met andere woorden, dilemma’s die ervaren kunnen worden door leraren die werkzaam zijn in elk schoolvak, in het basis- of voortgezet onderwijs.

Deze generaliseerbaarheid was precies wat ik zocht als objectief uitgangspunt voor mijn doctoraalonderzoek waarin ik probeer te begrijpen hoe startende bv-docenten, opgeleid tot kunstenaar en docent, hun professionele identiteit ontwikkelen wanneer ze in het voortgezet onderwijs gaan werken. Door naast de generieke dilemma’s van Pillen en collega’s ook kunstvakspecifieke dilemma’s te beschrijven, heb ik een instrument in handen dat essentiële informatie verschaft over het scala aan problemen waar bv-afgestudeerden mee te maken krijgen. En dat lerarenopleiders een beeld biedt van duale professionele starters die kenmerken delen met het groeiende aantal tweedecarrièredocenten die ze opleiden. 

Belang
Waarom vond ik dit onderzoek nodig? Ten eerste omdat middelbare scholen werk bieden aan 50% van de afgestudeerden van de dbkv-opleidingen (Inspectie van het Onderwijs, 2020). Ten tweede, omdat wij, in tegenstelling tot andere hbo-lerarenopleidingen, docenten opleiden om hun beroep uit te oefenen als kunstenaar én docent. We verankeren het kunstenaarschap in hun professionele docentidentiteit en willen dat ze beide zienswijzen blijven gebruiken voor hun leerlingen en hun eigen professionele welzijn. Voor duaal opgeleide bv-starters kan werken op een middelbare school een aanzienlijke professionele (re)organisatie vereisen op ideologisch en praktisch niveau.

Lees het hele artikel in Kunstzone #6.