Blog / Jaco van den Dool /
-
19-01-2023
Ode aan het volkslied
+Tijdens de verjaardag van mijn partner speel ik traditiegetrouw een aantal verzoeknummers op de piano. Naast het gebruikelijke Piano man hebben onze Oekraïense gasten een opmerkelijk verzoeknummer. Of ik het Oekraïense volkslied kan spelen. Ik open een versie op mijn telefoon, tuur naar de noten en zet vervolgens het volkslied in. Na de eerste frase lopen de tranen over hun wangen. Ver van huis zijn ze even thuis.
Het markeren van een natie door middel van een lied stamt uit de 19e eeuw. Het construct natiestaat heeft een volkslied nodig om voort te kunnen bestaan. Een volkslied verbindt de inwoners door het bejubelen van een gedeelde geschiedenis en construeert hiermee een collectieve identiteit. Ook in de 21e eeuw vervult het volkslied nog steeds een prominente rol bij officiële gelegenheden, herdenkingen en grote sportevenementen.
Een volkslied roept allereerst trots op bij de inwoners van een land. Nederland is in het bijzonder trots op het Wilhelmus want – zo claimen talloze bronnen – ons volkslied is het oudste ter wereld. Al snel ontdek ik dat het Verenigd Koninkrijk ook het oudste volkslied heeft. Oh, Japan zegt hetzelfde. Hoe zit het nu echt? Het Wilhelmus is tussen 1568 en 1572 geschreven, maar het is pas in 1932 door de Nederlandse overheid officieel als volkslied erkend. De Britten hebben als eerste in de wereld hun God save the king tot volkslied gedoopt in 1745. Dan hebben we nog de claim van de Japanners. Hun volkslied Kimigayo is gebaseerd op een waka-gedicht in de periode 794-1185. De erkenning als volkslied volgt in 1868. Volgens de definitie dat een volkslied officieel erkend moet zijn winnen de Britten, maar de Japanners maken ook een grote kans op de eer om het oudste te hebben.
Een volkslied kan ook gebruikt worden om een land te vernederen. In 1880 componeert Tchaikovsky 1812 Ouverture. Het is een bombastisch werk met knallende kanonnen, kerkklokken, vuurwerk en trompetten om de overwinning van Rusland op Napoleon in 1812 te herdenken. Tchaikovsky verweeft op een vernuftige wijze het Franse volkslied La Marseillaise door de compositie heen en laat het muzikale materiaal strijden met een Russisch lied. Uiteindelijk dooft het Franse volkslied uit in de nietsontziende winter en wordt de Russische overwinning onderstreept door oorverdovende kanonschoten en een episch muzikaal slot van God save the tsar. De vernedering van Frankrijk is compleet.
Ten slotte kan een volkslied een land in nood ondersteunen. Na de val van de USSR heeft Oekraïne in 1992 haar volkslied Shche ne vmerla Ukrainy i slava, i volia (Oekraïne is nog niet vergaan) aangenomen. De tekst, boordevol opoffering, oorlog en vrijheid, is aangrijpend actueel. Ik besluit de tekst te leren en heb samen met mijn partner een versie van het Oekraïense volkslied opgenomen. Hiermee hoop ik mijn Oekraïense gasten een hart onder de riem te steken. Hierbij een ode aan hun prachtige volkslied: Shche ne vmerla Ukrainy i slava, i volia
-
03-11-2022
Collectief bruisen
+ + -Half verzonken in gedachten over oorlog, mijn gasrekening en of ik het licht wel heb uitgedaan in de gang, zie ik het podium langzaam volstromen met een groep studenten. Het ensemble zet de eerste noten in. Zodra het studentenkoor begint te zingen komt er een kleine hoeveelheid adrenaline vrij en daalt er kippenvel vanuit mijn schedel naar mijn ruggengraat. Lichamen bewegen synchroon, klanken vloeien samen tot harmonie en het publiek deint zachtjes mee op de puls. Ik ben in tijden niet zo in vervoering geraakt.
De socioloog Émile Durkheim (1858-1917) noemt dit gevoel van vervoering ‘collective effervescence’. In het Nederlands vertaald betekent dat ‘collectief bruisen’. Wat mij betreft een armoedige vertaling van dit interessante fenomeen, maar het beschrijft wel heel letterlijk wat er gebeurt. Durkheim gebruikte het begrip om bijvoorbeeld het proces van religieuze rituelen te duiden. Hij beschrijft met name de wijze waarop de deelnemers worden meegezogen in de rituelen en deelgenoot worden gemaakt van een spirituele ervaring. Buiten de EO-jongerendag of in een kerkgebouw komt het fenomeen van collectief bruisen op veel plekken voor waar mensen samenkomen. Vooral massale festivals of concerten veroorzaken het gevoel van collectieve eenwording en euforie. Daarnaast krijgen we tijdens een massaal concert de onbedwingbare neiging om te bewegen. We zijn namelijk zo bedraad dat we onze lichamen met anderen synchroniseren op de puls. De combinatie van opgewekte innerlijke euforie en belichaamde synchronisatie met het collectief is goed te zien in deze clip (vanaf 3:36-4:00). In dit voorbeeld bouwt de dj de spanning langzaam op door de muziek te laten stijgen. Hij onderstreept de spanning door zijn armen in de lucht te gooien. Net voor het absolute hoogtepunt springt hij tijdens de afwezigheid van een beat op elke tel in de lucht. Het publiek wacht in spanning af en weet exact wat er moet gebeuren. Met een geweldige dreun beweegt iedereen in volle extase synchroon op de eerste tel. Het kan je muzieksmaak niet zijn, maar als sociologisch fenomeen is dit spontane schouwspel ontzettend fascinerend. Op het moment van de ‘beat drop’ zijn alle individuen een collectief geworden. Wat een magisch moment van verbondenheid.
Hoe bezorgd ik soms kan zijn over de geopolitieke ontwikkelingen, mijn gestolen fiets of het open laten staan van de achterdeur, het zingen in een koor of gesynchroniseerd dansen in een club laat je dagelijkse beslommeringen naar de achtergrond verdwijnen. Ik ga de komende tijd maar eens wat vaker collectief bruisen.
Kunstwerken: Niet gesloten zoals dromen, noch open zoals waarnemingen
Kiemen met kunst maakt indruk
Muziek en muzikaal spel
Perfect is niet altijd het beste
Piet Hagenaars
Waar blijft het eindadvies?
Word abonnee
Automatisch op de hoogte blijven van onderzoek, recente ontwikkelingen en goede praktijkvoorbeelden uit het vakgebied?
Vakverenigingen
Aan Kunstzone werken de volgende vakverenigingen mee:
CJP Educatie
Een online etalage waar scholen in het VO het aanbod van culturele organisaties vinden. Van online workshops fotografie tot een interactieve voorstelling via Zoom.
Docent Muziek (op Maat) – ArtEZ
Ontdek de bacheloropleidingen bij ArtEZ. Docent Muziek op Maat voor zij-instromers is goed te combineren met een baan.
Thieme Meulenhoff
Benieuwd hoe je met Intro je leerlingen stimuleert hun eigen geluid te ontdekken en hun talenten te laten groeien? Beoordeel de methode.
S𝗧𝗥𝗣 𝗦𝗽𝗮𝗰𝗲𝗺𝗮𝗸𝗲𝗿𝘀 𝘅 𝗧𝗪𝗜𝗦𝗧 𝗼𝗻𝗱𝗲𝗿𝘄𝗶𝗷𝘀𝗯𝗶𝗷𝗲𝗲𝗻𝗸𝗼𝗺𝘀𝘁 – Experiment en uitwisseling Futures Literacy
Ben jij een onderwijsmaker, kunst- of cultuurprofessional? Kom dan naar de Spacemakers x TWIST onderwijsbijeenkomst vrijdag 14 april 14.00-18.00 uur tijdens STRP Festival 2023! Samen met co-creatoren Studio Krom en facilitator Loes Damhof ontwerpen we een middag waarin we door middel van technologie op een interactieve manier de vaardigheid Futures Literacy verkennen. Met verschillende professionals exploreer je het toekomstdenken, iets waar we dagelijks in het onderwijs mee bezig zijn: we voorspellen, we plannen, we vrezen en we hopen. Welke nieuwe inzichten doen we hiermee op over het onderwijs en leren van nu?