Kunstzone

Blog / Jacqueline de Kuijper /

• 06-04-2023

  Dit is dé nieuwe gids voor alle dansdocenten!

  Al jaren voel ik een groot gemis aan Nederlandstalige boeken over dansdidactiek. Tijdens mijn masterstudie in de Verenigde Staten (2011-2013) kwam ik een rijkdom aan boeken en vakliteratuur over danseducatie tegen. Eenmaal terug in Nederland ontdekte ik dat studenten van de opleidingen Docent Dans het met Dans in Samenhang van Vera Bergman moesten doen. Nog steeds, overigens. En daar heb ik menig dansdocent over horen klagen. Niet dat het een slecht boek is, maar het is klein en dun en er was niks anders in de Nederlandse taal. Inmiddels voelt ook de inhoud ouderwets; de tweede editie in mijn kast komt uit 2012, maar de methodiek waarop dit tekstboek gebaseerd is komt uit 1991.

  Gelukkig is er een nieuw Nederlandstalig boek over dansdiactiek: DANCE(ch)ARTS van Natalie Gordon. Zij werkt al meer dan dertig jaar als dansdocent en is coördinator van de bachelor en educatieve master Dans aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Voor het boek liet ze zich inspireren door de ontwikkelingen in het hedendaagse danswerkveld, maar haar ideeën zijn toepasbaar in alle dansstijlen en settings waar danslessen gegeven worden. De focus ligt op hoe docenten dansers opleiden, en niet op wat ze hen aanleren. DANCE(ch)ARTS is een praktische gids voor de ontwikkeling van een coherent studietraject (lessenreeks). Een die je uitdaagt om je eigen lesgeefgewoonten in twijfel te trekken en nieuwe methodes te proberen.

  Gordon vindt namelijk dat traditionele lesmethodes voor danslessen niet vanzelfsprekend de beste zijn. De nieuwe generatie dansers heeft eigen vormen van communicatie, verwachtingen en ambities. Niet alleen de benodigde dansspecifieke vaardigheden zijn tegenwoordig anders, ook de gevraagde persoonlijke vaardigheden. In DANCE(ch)ARTS gaat het daarom niet om het aanleren van danspassen, maar om het ontwikkelen van overdraagbare vaardigheden bij de leerlingen. Zoals intrinsieke motivatie, lichaamsbewustzijn, improvisatie, creativiteit en kritische reflectie.

  Zelf is ze kritisch op ‘lesgeven via demonstratie’ en pleit ze voor meer bewegingsonderzoek in danslessen. Naast eigen ervaringen zijn progressieve en moderne theorieën over educatie voor haar een inspiratiebron. Ze besteedt dan ook aandacht aan hedendaagse onderwijsbegrippen als leerlinggestuurd onderwijs. Vanuit een uiteenzetting van verschillende type rollen en verantwoordelijkheden voor zowel docent als leerling, haalt ze moderne onderwijsmethodes aan zoals flipping the classroom, blended learning en ervaringsgericht leren – alle gespecificeerd met betrekking tot dans.

  Gordon schrijft: ‘Via een breed en algemeen onderwijs leren mensen hun talenten te ontplooien, hun horizon verbreden en hun eigen kernwaarden kennen. Dansonderwijs kan daartoe een bijdrage leveren, maar dan moeten we meer doen dan alleen maar mensen leren dansen. Wij als docenten moeten onze dansers motiveren om hun persoonlijke, sociale en professionele vaardigheden als geheel te ontwikkelen. Dat vraagt om een nieuwe benadering van dansonderwijs.’

  Juist die focus op moderne onderwijsmethodes en de brede ontwikkeling van leerlingen maakt dit boek zeer geschikt voor dansdocenten in het onderwijs. Wat mij betreft mag dit boek dus de nieuwe standaard worden op de hbo-opleidingen Docent Dans in Nederland. Al hoop ik eigenlijk dat alle dansdocenten (jong en oud) dit boek zullen lezen en geïnspireerd raken om hun praktijk te herzien. Want op de meeste lokale dansscholen is ‘de leerling doet de docent na’ nog steeds de norm. Maar ook in die context kan danseducatie veel meer voor mensen betekenen dan choreo’s leren!

  Jacqueline de Kuijper is hoofdredacteur van Dansdocent.nu – online magazine voor dansdocenten. In oktober 2022 lanceerde ze een tweede platform: Dansers.nu – online magazine voor dansers en makers in Nederland en Vlaanderen.

  +
• 26-01-2023

  Gezocht: dansdocent voor het onderwijs

  ‘Er zijn te weinig dansdocenten die kiezen voor het onderwijs’, zegt Anne Bos in de vijftiende podcast van ‘Dansdocent van de Toekomst’. Vacatures voor dansdocenten, vooral in het primair onderwijs (po) kunnen niet vervuld worden. Ook de vraag vanuit het voortgezet onderwijs (vo) stijgt volgens hem. Al legt de overheid de nadruk op taal en rekenen, scholen beseffen steeds meer dat de kunstzinnige kant net zo belangrijk is om te ontwikkelen. Ook het besef dat leerlingen door dans de vakken taal en rekenen beter leren beheersen groeit, voegt Anja Boer toe.

  Podcasthost Sanne Fokkens sprak in december 2022 met Bos en Boer over de post-hbo- opleiding Docent Dans Improvisatie in Amsterdam, waar zij samen leiding aan geven. De opleiding leidt studenten op volgens de methodiek dansexpressie van Kit Winkel. Zij gaf van 1969 tot aan haar pensioen in 1981 leiding aan de docentenopleiding dansexpressie aan de Theaterschool in Amsterdam. Daarna heeft Nettie Schippers het initiatief genomen om de opleiding onafhankelijk voort te zetten.

  In de huidige vorm bestaat de post-hbo-opleiding Docent Dansimprovisatie uit drie modules die ook los te volgen zijn. De opleiding is bedoeld voor zowel dansdocenten, dansers, leerkrachten, als eenieder die interesse heeft in dansexpressie en een hbo-diploma op zak heeft. Omdat de methode mensen helpt om echt iedereen in beweging te krijgen, is deze zeer geschikt voor het reguliere onderwijs. En zo heeft Winkel die ook bedoeld: als een educatieve dansvorm die voor iedereen toegankelijk is.

  Voorafgaand aan deze podcast had ik geen idee dat er in het po zo’n schaarste is aan dansdocenten. Het verbaasde me enorm en zette me aan het denken. Ik herinner me een gesprek tussen Sanne Fokkens en dansdocent Lynn Kosakoy (die zich gespecialiseerd heeft in danseducatie in het po) over de dansopleiding van de toekomst. Daarin zegt Kosakoy dat ze de master Kunsteducatie van ArtEZ heeft gevolgd omdat ze zich zonder die verdieping niet klaar voelde om les te geven in het onderwijs. Waarna vertelt dat de hbo-opleidingen Docent Dans in Nederland het belangrijk vinden hun studenten vooral allround op te leiden, in allerlei dansstijlen.

  Zoals ik het nu zie, lijkt het mij veel logischer dat reeds tijdens de bachelors Docent Dans de nadruk komt te liggen op lesgeven in het onderwijs. Want zoals Boer het treffend samenvat in de podcast: ‘Je kan met techniek of met andere dansstijlen wel heel leuk aan de slag in het onderwijs, maar dat is niet waar het onderwijs om vraagt.’ In het reguliere onderwijs gaat het namelijk meer om de ontwikkeling van de persoon en sociale en creatieve vaardigheden. Daar draagt het aanleren van danspassen niet per se aan bij, maar de methodiek dansexpressie wel.

  Wil jij danslessen gaan geven in het po of vo? Luister dan naar deze podcast met Anne Bos en Anja Boer op Dansdocent.nu. Hierin vertellen ze welke modules je kunt volgen, wat er zo bijzonder is aan de methodiek dansexpressie, en waarom deze geschikt is voor het reguliere onderwijs.

  Deze blog is gebaseerd op de reflectie van Sanne Fokkens op het podcastgesprek met Anne Bos en Anja Boer. Sanne Fokkens is redacteur bij Dansdocent.nu, en ik (Jacqueline de Kuijper) ben de hoofdredacteur van Dansdocent.nu en Dansers.nu – de enige online magazines voor dansdocenten en dansers in Nederland en Vlaanderen.

  + + -
• 10-11-2022

  Ga met je klas naar deze dansvoorstellingen!

  Toen ik op de middelbare school zat klaagden mijn klasgenoten en ik dat je op school van alles leert, maar niet wat echt belangrijk is in het leven. Zoals hoe je vrienden maakt en een ruzie oplost. Of hoe je een ander versiert, lekker kunt vrijen en wat consent is. Dat was ‘privé’ en moest je dus maar zelf ontdekken. Met een beetje geluk kon je hierover praten met je ouders of je vrienden. Maar veel vaker betekende het eenzaam en lijdzaam op je bek gaan en weer opstaan met blauwe plekken. En dat keer, op keer, op keer, op …

  Dit verklaart mijn enthousiasme toen ik dit jaar jeugddans ontdekte – op mijn 35e! Zo zag ik onlangs onder andere Matties (12+) van Wies Bloemen van Danstheater AYA. In deze voorstelling vertellen vier dansers van buitenlandse komaf over hun jeugd en hoe lastig het was om vrienden te maken in Nederland. Omdat deze verhalen autobiografisch zijn en recht uit het hart komen, zat ik van begin tot eind geboeid te kijken. This sh*t is real. Niet alleen ik was geraakt.

  Naast mij zaten stoere tienerjongens erdoor heen te praten. ‘Jo, wat doet hij?’ Grote kans dat dit hun eerste keer in het theater was, maar al snel zaten ze muisstil te kijken. Ali Zanad vertelt over de tijd waarin de vrienden waarmee hij op straat rondhing drugs besluiten te doen en hij dat niet wil. Hij herhaalt de woorden van zijn vader: ‘Ali, we zijn naar Nederland gekomen om een toekomst op te bouwen, niet om die te ver-nie-ti-gen.’ De andere drie dansers liggen bovenop hem en Ali kan nauwelijks ademhalen. Groepsdruk is geen grapje.

  Na deze voorstelling over vriendschap verlangde ik naar een voorstelling over seks – dat andere grote thema uit de pubertijd. Want de seksuele voorlichting die ik vroeger heb gehad ging niet veel verder dan hoe je een condoom moest omdoen en welke soa’s je daardoor kon voorkomen. Seks was gevaarlijk, vies. Wanneer je als meisje sex leuk vond was je een slet. En dat consent niet hetzelfde is als de afwezigheid van ‘Nee’, daar sprak men twintig jaar geleden niet over.

  Gelukkig bestaat zo’n dansvoorstelling: Pink Portal van Cecilia Moisio en MAAS Theater en Dans. Een confronterende, informatieve, grappige en net zo emotionele voorstelling over het vrouwelijk lichaam. Specifiek: de vulva.  Acht vrouwen, jong en oud, schijnen daarin hun licht op de controle, kritiek, verafgoding en censuur waarmee het vrouwelijk lichaam al eeuwen te maken heeft. Met op het toneel een enorme clitoris (het hele orgaan, niet alleen dat bobbeltje). Ik heb direct kaarten gekocht!

  Ik ben niet opgegroeid met jeugddans. Noch mijn ouders, noch mijn dansdocent, noch de middelbare school waarop ik zat nam dat initiatief. Voor CKV ging ik naar een dansvoorstelling, maar dat was een abstract stuk van Nederlands Dans Theater. Waar was de jeugddans in die tijd? Ik kende het niet. Maar ik ben superblij dat er steeds vaker voorstellingen voor jongeren worden gemaakt. En dat ze eindelijk erkenning krijgen: sinds dit jaar worden tijdens het Gala van de Nederlandse Dansdagen de Jonge Zwanen uitgereikt.

  Mijn advies: ben je docent voor het vak Dans of CKV op een middelbare school, of mentor van een klas? Ga dan met je leerlingen naar één van deze voorstellingen. Of allebei. De jongeren zullen je dankbaar zijn. Ook al durven ze dat misschien niet toe te geven. Het blijven immers pubers.

   

  Jacqueline de Kuijper is hoofdredacteur van Dansdocent.nu – online magazine voor dansdocenten. In oktober 2022 lanceerde ze een tweede platform: Dansers.nu – online magazine voor dansers en makers in Nederland en Vlaanderen.

  + + -
• 01-09-2022

  De docent als onderzoeker

  Geven we als (dans)docenten les zoals het altijd is gedaan? Of geven we les op de meest effectieve manier? Hoe weten (of meten) we dat? En wat is ons doel eigenlijk? Wat moeten leerlingen na dit jaar, of vier jaar, kunnen? Zijn die doelen nog wel van deze tijd? Wat willen de leerlingen eigenlijk zelf graag leren? En hoe? Hoe denken andere docenten in het team hierover? Sluiten lessen op elkaar aan, of is ieder in zijn eigen bubbel bezig? En is ‘meer meer meer’ wel beter? Of bereiken we meer door juist minder te trainen, en meer te reflecteren? Hebben de leerlingen nog wel headspace voor nieuwe leerstof, of zijn ze eigenlijk te moe? Hoe zorgen we ervoor dat ze presteren op de juiste momenten?

  Deze gedachtegang is bij mij blijven hangen na mijn interview met Gaby Allard. Ik sprak haar over Periodization: A Framework for Dance Training, het boek dat ze samen met sportwetenschapper Matthew Wyon schreef. Allard werkte zo’n twaalf jaar, in verschillende leidinggevende functies, bij de dans- en theateropleidingen van ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. In het boek beschrijft ze de periode van 2006 tot 2010, waarin ze samen met Wyon en andere wetenschappers ‘periodisering’ toepaste en het curriculum van de opleiding Danser / Maker (nu: Dance Artist) hervormde. Periodisering is een eeuwenoud concept uit de sport, waarbij men kritisch kijkt naar de trainingsschema’s die sporters op het juiste moment moeten laten pieken. Dit concept is nog maar weinig toegepast op dans, maar daar bracht Allard dus verandering in.

  Tijdens ons gesprek vertelt Allard enthousiast over ‘de docent als onderzoeker’. Daarmee doelt ze op de onderzoekende houding die docenten kunnen aannemen; om nieuwsgierig te blijven naar andere methodes en een leven lang te durven spelen met de eigen lespraktijk. Vanuit deze reflectieve houding ging zij destijds het experiment op ArtEZ aan en inspireerde ze haar docententeam om ook kritisch naar hun lespraktijk te kijken. Allard wilde weten of het curriculum dat er toen lag daadwerkelijk het beste was wat zij studenten konden bieden, of dat een andere aanpak beter zou werken. Ze vond dat ze dat verschuldigd was aan de nieuwe generatie dansers, om hen het meest relevante dansonderwijs te bieden, zodat zij succesvolle en blessurevrije carrières kunnen hebben. De nieuwe aanpak die zij samen met haar team ontwikkelde bleek inderdaad beter op dat moment, voor deze generatie studenten.

  Het is deze onderzoekende houding die ik bewonder, die mij inspireert, en die centraal staat in het boek. Want periodisering is geen kant-en-klare methode! Eerder een bril waardoor je naar je eigen lespraktijk kijkt. Zoals de vragen waarmee ik deze blog begon. Ik hoop dat iedere docent zich deze vragen regelmatig stelt.

  Jacqueline de Kuijper interviewde Gaby Allard vanuit haar functie als hoofdredacteur van Dansdocent.nu – online magazine voor dansdocenten. Het interview verschijnt daar in oktober onder de rubriek Internationaal Dansonderzoek.

  

  + + -

Luisteren naar de inspiratie van Mondriaan Funny How? EuDaMus | Europese dag van muziek op school 20. Van moed en twijfel en vernieuwen in de kunstvakken