Buitenblik: Jephta Hermelink
Auteur: Esther Schaareman | Foto: Vera Duivenvoorden
Buitenblik: Jephta Hermelink
Auteur: Esther Schaareman | Foto: Vera Duivenvoorden
‘Kunst is van en voor iedereen. Ik zou graag een grotere vanzelfsprekendheid zien bij kunstenaars, culturele instellingen en onderwijs om samen te werken.’ Jephta Hermelink is creatief ondernemer, projectleider bij Creatief Vermogen Utrecht en initiator van projecten als Kunst is dichterbij dan je denkt, dat ze in Almere voor het basisonderwijs en het vmbo ontwikkelde.
Een opmerkelijke uitspraak voor iemand wier werk bestaat uit partijen te verbinden. Ze vindt dat samenwerking vaak te ingewikkeld wordt gemaakt; er moet eerst een plan liggen, of een verantwoording vooraf en achteraf geschreven. Dat levert onnodige weerstand op.
‘Kinderen laten ervaren hoe leuk het is om zelf iets te bedenken en te doen, kun je kleinschalig en laagdrempelig organiseren. Laat een acteur improviseren met je klas, praat samen over theater en je veroorzaakt al een groter effect dan we ons vaak realiseren. Juist voor kinderen en jongeren die kunst en cultuur niet van huis uit meekrijgen is het belangrijk dat de school kunst in huis haalt en leerlingen mee de wereld inneemt.’
Hermelink ziet dat de organisatie van de onderwijswereld en die van de kunsten verschilt. ‘De kunst wil ontregelen, het onderwijs houdt van structuur en regels.’ Om mooie dingen voor elkaar te krijgen is het belangrijk dat mensen uit die beide werelden elkaar ontmoeten en de kiem van een project ligt vaak in persoonlijk contact. ‘Ik merk tijdens workshops op pabo’s dat veel studenten een grote afstand ervaren tot de kunstwereld. Dat is jammer. Ook daar zou ik graag zien dat ze de stoute schoenen aantrekken, gewoon iets uitproberen.’
Het is niet alleen voor leerlingen interessant als een kunstenaar in de klas komt, maar ook voor de leerkracht. Juist in het met elkaar optrekken en van elkaar leren zit de kracht; de kunstenaar brengt de verbeelding in, de leerkracht kent z’n leerlingen. We moeten (toekomstige) leerkrachten wel leren dat creatief vermogen niet het volgen van een lesplan of protocol is, vindt Hermelink, dat groeit als je zelf durft, speelt, experimenteert. Dat kan bescheiden beginnen. Bovendien zijn kunst en cultuur breder in te zetten dan leerkrachten soms denken. Doe een rollenspel met getallen in plaats van de standaard rekenles, geef een poëzieopdracht in plaats van een werkboekoefening, voer een filosofisch gesprek over lezen.
Een netwerk van culturele instellingen zoals Creatief Vermogen Utrecht helpt scholen dat vermogen te ontwikkelen. Door samen nieuwe kunstprojecten te bedenken, langlopende projecten te borgen en deskundigheidsbevordering aan te bieden, maar, ‘we moeten niet alles willen formaliseren’ vindt Hermelink, alle goede bedoelingen van Cultuureducatie met Kwaliteit ten spijt. ‘Educatie zie ik als een artistiek product, niet als lessen waarin je een antwoord geeft, maar vragen stelt. Probeer samen met een kunstenaar iets nieuws en je doet je leerlingen én jezelf een groot plezier.’
Jephta Hermelink (1967) is creatief ondernemer en projectleider bij Creatief Vermogen Utrecht bij TivoliVredenburg.
Daan Roosegaarde – Presence
Fietsen over een lichtgevende versie van Van Goghs Sterrennacht, het klinkt als een droom maar het kan echt. Daan Roosegaarde ontwierp een lichtgevend fietspad gebaseerd op het beroemde schilderij. Het werk van Roosegaarde is nu voor het eerst te zien in een solotentoonstelling. Speciaal voor het Groninger Museum ontwierp hij de interactieve ervaring Presence. Je kunt hier niet fietsen, maar hoeft ook niet in stilte voor een schilderij te staan. Je mag de kunst niet alleen aanraken, het moet! Jouw deelname ís het kunstwerk. Laat je afdruk achter op de muren en waadt door een zee van lichtgevende bolletjes. Eén waarschuwing: je schoenen zitten na je bezoek geheid vol met deze kleine rakkers. Tot 12 januari // Groninger Museum, Groningen // € 5,- korting met CJP // https://www.groninger museum.nl/kunst/tentoonstellingen/daan-roosegaarde-presence
Wintertuinfestival
Veel welgestelde mensen hadden vroeger een collectie bijzondere tropische planten om indruk te maken op hun vrienden. Eén probleem: in de winter was het veel te koud in Europa. Enter de oranjerie of wintertuin, een gebouw waar die planten ‘s winters werden neergezet. In het koudste seizoen van het jaar kon je daar naar binnen lopen en je verwonderen over het exotische natuurschoon. Op Wintertuin Festival zie je weliswaar geen planten, maar ander moois om je over te verwonderen is er genoeg. Op dit literatuurfestival staan iedere november grote namen en heel veel jong talent. Stap de winterse kou uit en verwarm je aan prachtige gedichten en spannende verhalen.
27 t/m 30 november // verschillende locaties, Nijmegen // tot € 5,- korting met CJP //
https:// www.wintertuinfestival.nl
Nieuwe Naturalis
Soms is de wereld om je heen nog mooier dan kunst. Kijk maar eens naar een BBC-documentaire als Planet Earth en je ziet de meest bizarre en kleurrijke dieren langskomen. Van een geelgroen gekuifde kaketoe tot een gevlekte spitssnuitcapibara, allemaal zijn ze even mooi.Sinds augustus is Naturalis weer open. En hoe! Er zijn negen fonkelnieuwe tentoonstellingszalen en het compleet veranderde gebouw is op zichzelf al een bezoekje waard. In Naturalis zie je de natuur in haar volle glorie. De reusachtige collectie laat prachtig de biodiversiteit op planeet aarde zien. In het nieuwe gebouw is er eindelijk ook voldoende ruimte voor de immense T-Rex, maar ook een gekleurde mestkever komt hier volledig tot zijn recht, net een klein schilderijtje. Naturalis, Leiden // € 1,- korting met CJP // https:// www.naturalis.nl
Little Women
Emma Watson, Timothée Chamalet, Meryl Streep en Saoirse Ronan: dat deze acteurs samen in een film spelen is al genoeg reden om te gaan. Het verhaal van Little Women is ontleend aan het gelijknamige boek van Louisa May Alcott. Vier zussen groeien rond 1860 op in de Verenigde Staten en moeten de conventie dat vrouwen alleen geschikt zijn om echtgenote en moeder te worden doorbreken om hun dromen waar te maken. ‘I am so sick of people saying that love is all a woman is fit for‘, zegt tweede zus Jo. Net als Lady Bird, de film die regisseur Greta Gerwig eerder maakte, belooft Little Women liefdevol en hartverwarmend te worden, de ideale kerstfilm dus. Vanaf 25 december in de bioscoop // verschillende bioscopen // tot € 2,50 CJP-korting
Boys Won’t Be Boys
Jongens die niet aan het mannelijkheidsideaal voldoen denken vaak dat ze iets fout doen. Maar zijn zij in tijden van #MeToo, homofobie en seksisme misschien juist de oplossing? Theatermaker Rikkert van Huisstede denkt van wel. Voor zijn voorstelling Boys Won’t Be Boys verzamelde hij een groep mannen om zich heen die – net als hij – stereotypen doorbreken en die hun gevoelige, kwetsbare en flamboyante kant durven te laten zien. In de voorstelling hebben zij allemaal vijf minuten de tijd om een persoonlijk verhaal te delen via spoken word, dans, poëzie, mime of rap. Met deze voorstelling wil Van Huisstede mannen aanmoedigen alle verschillende kanten van zichzelf te laten zien. Tot 10 januari // verschillende theaters // tot € 8,- korting met CJP // https:// boyswontbeboys.nl
Circolo Festival
Denk jij bij circus nog steeds aan een leeuwentemmer, een clown en een heen en weer slingerende acrobaat? Tijd om daar verandering in te brengen. Op Festival Circolo zie je het circus van de toekomst: tegendraads, experimenteel en vol verrassingen. Een evenement bomvol eigentijds circus, met acrobatiek die zowel adembenemend als geëngageerd is en voorstellingen die op het grensvlak liggen van circus, theater, performance en dans. Dit jaar strijkt het festival voor het eerst neer in het stadshart van Tilburg. Zit op het puntje van je stoel tijdens een imponerende show of sluit aan bij een intiem optreden naast een kampvuurtje, er is voor elk wat wils. 16 t/m 20 oktober // verschillende locaties, Tilburg // 20% korting met CJP // https://www.festivalcircolo.nl
Nasrdin Dchar is een Marokkaanse Nederlander, opgegroeid in Brabant, getrouwd en vader van twee kleine kinderen. Tussen de avond dat hij zijn vrouw in een bar leert kennen en de dag dat ze trouwen, zit vijftien jaar. Waarom heeft het zo lang geduurd? In de solo JA, dit najaar in reprise, neemt de acteur je mee op een persoonlijke reis die laat zien hoe culturele verschillen zijn leven bepaalden.
Dchar (1978), winnaar van een Gouden Kalf (2011, Beste Acteur in de film Rabat) maakte eerder solo’s over zijn moeder (Oumi) en zijn vader (DAD). Hij heeft een innemende manier van vertellen en spelen: persoonlijk en aanstekelijk. Moeiteloos stapt hij in en uit diverse personages, geraffineerd gebruikt hij rekwisieten om verbeelding en aandacht te versterken. Na vijf kwartier heeft hij iedereen overtuigd en kun je alleen maar hopen dat veel jongeren de voorstelling bezoeken, hun culturele identiteit, houvast én isolement, tegen het licht willen houden en voor de liefde kiezen. Dat klinkt klef, maar is het hier niet. Sterker nog, deze afwisselende voorstelling spreekt hen zeker aan.
Een huwelijk zat er bij Dchar lange tijd niet in. Niet alleen omdat de trouwdag verschillende tradities met elkaar zou laten botsen, maar ook omdat hij zelf in de knoei kwam met diep gewortelde opvattingen die hij eerst onder ogen moest komen. Daarmee laat hij zien hoe buitengewoon moeilijk het is om jezelf te zijn en toch ruimte te geven aan andersdenkenden. Een strijd die verder gaat dan Marokkaans tegenover niet-Marokkaans en symbool staat voor iedere culturele, religieuze of maatschappelijke achtergrond. De voorstelling ademt ook de bevlogenheid van iemand die oprecht bezorgd is over het pessimisme in onze cultureel diverse samenleving. Een positieve, hoopvolle voorstelling die ontegenzeggelijk verbindt.
Te zien in het theater: JA door Nasrdin Dchar. Meer informatie: www.nasrdinspeelt.nl en www.watwedoen.nl
Laatst schreef ik u een korte brief.
Ik heb oprecht spijt van mijn woorden.
De brief voeg ik ter herinnering in.
De brief herlezend, valt me op dat ik nog altijd niet ontkomen ben aan een waarschijnlijk genetisch bepaalde, socioculturele humane arrogantie ten opzichte van andere organismen. Terwijl ik me tegelijkertijd zo verwonder over uw soort. Vousvoyeert uw soort? Deze vraag is natuurlijk ook alweer sapiens sapiens van aard. Ik lijk geen toegang te hebben tot andere organismen. Waarschijnlijk neem ik voor mensen toegankelijke plantachtige impressies van u tot me.
Dat wat we van elkaar weten en voelen is zeer betekenisvol voor me en ik hoop ook voor u. Het is al zo moeilijk, beste Begonia Maculata, om mijzelf te kennen. Ik besta denk ik uit een contingente en tijdelijke, maar unieke constructie die bij elkaar gehouden wordt door een narratief dat continu interacteert met zijn omgeving. Mijn zelf heeft plantaardige eigenschappen door over planten te denken, door micro-organismen te delen, of omdat mijn voorouders ook planten aten. Ik vermoed dat u ook mij-achtige aspecten kent, zoals mijn adem en de schaduw die door mij op u valt.
Zo vrijuit schrijvend, beste vriend, kom ik tot de conclusie dat je een leraar voor me bent. Het pure bestaat niet. Niet ontologisch en ook niet ethisch. Er is geen één. We zijn gedeeld. Dank voor dit inzicht.
Wouter Engelbart is werkzaam voor ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten
en oprichter van nomadisch platform D I S.
Er zijn zo’n 7.000 jongeren die worstelen met anorexia nervosa, een eetstoornis die vooral voorkomt bij vrouwen. De omgeving reageert dikwijls met onbegrip of boosheid. Niemand kan het stemmetje in het hoofd van de ander horen. Emma wil leven vertelt een persoonlijk verhaal, laat zien hoe radeloosheid en weerloosheid samengaan met een krachtig regeren over het eigen lijf.
De theatervoorstelling, komend schooljaar in reprise, is gebaseerd op een waargebeurd verhaal over een meisje dat in 2016 op haar achttiende overleed. Eerder was er de gelijknamige documentaire van Jessica Villerius, ook verscheen een boek.
Op de achterwand zien we gebroken spiegels. De psychische stoornis heeft immers te maken met een negatief zelfbeeld. Het is tegelijkertijd veel meer dan dat en op een gegeven moment onomkeerbaar. Emma, knap gespeeld door Lisse Knaapen, vindt zich een vies, vet varken, aanvankelijk is dat nog onschuldig, maar geleidelijk wordt het dwangmatig. We krijgen een kijkje in haar hoofd, haar emoties, haar gevecht en haar eenzaamheid. En hoe haar ouders reageren: bezorgd maar zonder haar echt te zien. Natuurlijk is het begrijpelijk dat ze haar dwingen zich op te laten nemen, maar de eenzaamheid wordt er niet minder om.
Het is een aangrijpend portret dat jongeren meer inzicht geeft en voor begrip zorgt. Tegelijkertijd is de solo ook artistiek gezien interessant met een rake tekst. Je ervaart de kracht van theater. Vrolijk word je er misschien niet van, maar daar heb je weer andere voorstellingen voor. Zeker voor het mbo, met name voor de opleidingen die met maatschappelijk werk, zorg en verpleging te maken hebben, is de voorstelling geschikt. Uiteraard moet vooraf of achteraf het onderwerp behandeld worden en zal de school ook nazorg moeten kunnen leveren, want de voorstelling kan dichtbij komen.
Schoolvoorstelling: Emma wil leven door Lisse Knaapen. Meer informatie: www.solostories.nl en www.tis.nl
Theater maken over de wereld van nu en in de taal van nu, is de missie van het Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni. ‘Babaddaar is een initiatief voor nieuwkomers dat voortkomt uit het streven naar inclusief theater voor een breed publiek in een samenleving waar iedereen ertoe doet’, zegt hoofd educatie René de Haan.
Het Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni ontwikkelen onder de artistieke leiding van Guy Weizman voorstellingen in Theater de Machinefabriek (Groningen). Theater de Machinefabriek fungeert als een laagdrempelig huis dat elke vraag serieus neemt. Bab ad-daar is Arabisch voor ‘de deur van ons huis’. De Syrische initiatiefnemer Ahmad Abdulwahab wilde zich als danser verder ontwikkelen, klopte bij Theater de Machinefabriek aan en raakte in gesprek met Weizman.
Gezicht nieuwkomers
Dat gesprek zette meer in gang dan hij naar eigen zeggen ooit had durven hopen. Hij danste onder meer in een voorstelling van theaterwerkplaats De Wijk De Wereld en posters met zijn foto werden verspreid door de stad. Zo gaf hij – onbewust – een gezicht aan nieuwkomers in Groningen. Abdulwahab ziet dat het leven van veel van hen bestaat uit taalles volgen en thuiszitten. Hij klopt (letterlijk) bij hen aan om zijn ervaringen en zijn netwerk in de culturele sector met hen te delen. Door zijn directe benadering heeft hij inmiddels ruim 45 nieuwkomers uit o.a. Irak, Iran en Eritrea met Bababdaar verbonden.
Het project Babaddaar biedt nieuwkomers in Groningen, doorgaans jonge amateurs, een plek voor hun persoonlijke en artistieke ontwikkeling. Zij krijgen de kans hun talent op het gebied van bijvoorbeeld spel, dans of decorbouw te onderzoeken, daarbij gesteund door professionals. Kunst brengt de positieve energie die nieuwkomers nodig hebben, meent Ahmad Abdulwahab. De Haan benadrukt dat Babaddaar zeker niet bedoeld is als therapie. De artistieke stimulans die de jonge amateurs er krijgen vergroot hun zelfvertrouwen en hun sociale contacten. Dat stelt hen in staat beter hun weg te vinden in de samenleving.
Verhalen verbinden
Voorjaar 2019 werd de foyer van het Grand Theater in Groningen omgebouwd tot Damascus Airport voor een groot publiek optreden. Een vliegveld is een plek die vaak geassocieerd wordt met vakantie, maar wat als je daar bent en niet meer terug naar huis kunt?
Babaddaar speelt met theatrale vormen om verhalen van mensen met elkaar te verbinden. Want ook al stond je wieg duizenden kilometers verderop, wat we delen is ons mens zijn.
Nederlands Film Festival
Een filmpje pakken is altijd een goed idee. Zeker op het Nederlands Film Festival (NFF). Alleen is het daar niet gewoon een kwestie van ‘een filmpje pakken’, nee, je ziet er een groot scala aan verschillende films. Van groots opgezette blockbusters tot een korte film van een talentvolle maker, van een hilarische animatiefilm tot een bloedserieuze documentaire. Dit jaar zet het NFF voor alweer de 39e keer Utrecht helemaal op z’n kop en jij kunt er met je klas gewoon bij zijn. Naast het kijken van een film kunnen je leerlingen ook nog inspiratie opdoen bij de jonge makers die door NFF in de spotlights worden gezet.
26 september t/m 4 oktober // Verschillende locaties in Utrecht // € 2,50 korting per vertoning van CJP-pas // https://filmfestival.nl
Anastasia Musical
Waan je in het Russische tsarenrijk met de nieuwe parel uit musicalland: Anastasia. Vanaf september is het AFAS Circustheater Scheveningen in Russische sferen met dit internationale Broadway-succes. In deze musical draait het allemaal om Anya die de verloren Russische prinses blijkt te zijn. Ze is een weeskind dat zich niets meer van vroeger herinnert. Het enige tastbare verleden voor haar is een muziekdoosje dat ze al jaren bij zich draagt. De zoektocht naar haar familie leidt Anya door grootse paleizen en het romantische Parijs van de jaren twintig. Na Disney’s The Lion King is Anastasia een meer dan waardige opvolger. // Vanaf 5 september // Scheveningen // 30% CJP-korting op geselecteerde voorstellingen in september // koop je tickets via CJP.nl
NEMO Voedsel Van Morgen
Hoe vaak denk jij bewust na over wat je eet? De voedselindustrie verandert namelijk elke dag en voor je het weet eet jij 3D-geprinte boterhammen. Wat zou er in 2050 op ons bord liggen? Waar komt dit voedsel vandaan? En hoe wordt het gemaakt? Je komt erachter bij de tentoonstelling Voedsel van morgen bij NEMO Science Museum. Misschien eten we wel plofmieren, een hamburger van kweekvlees of snacks in poedervorm op basis van je DNA profiel. Het klinkt misschien nog ver weg, maar met een groeiende wereldbevolking moeten we goed nadenken hoe we in de toekomst ons voedsel verbouwen. NEMO Science Museum neemt je, in samenwerking met Next Nature Network, in deze expo mee op voedselreis. // van 10 juli t/m 6 oktober 2019 // Marineterrein, Amsterdam // 50% CJP-korting // https://www.nemosciencemuseum.nl/
Corpus
Als je eten in je mond stopt, komt het er na een tijdje weer uit. Dat weten we allemaal. Welke weg het eten aflegt is een iets groter mysterie. Toch valt dit prima te ontdekken en wel in CORPUS. Bij dit interactieve museum begint de beleving zelfs al buiten. Hier zie je namelijk tegen het gebouw een enorm lichaam aan zitten waar het museum in zit. Bij CORPUS maak je letterlijk een reis door het lichaam. Je kunt zien hoe het er van binnen uitziet, hoe voedsel zich van boven naar beneden verplaatst en daarnaast leer je wat je zelf kunt doen om je lichaam gezond te houden. // altijd geldig // Oegstgeest // 20% CJP-korting // https://corpusexperience.nl/
B-BOY
Een theaterstuk over het leven van breakdancen en de wereld van het battelen: dat is B-BOY. Het leven van breakdancers gaat niet over rozen en dat zet theatermaker Jolanda Spoel maar al te goed neer. Ze dompelde zich onder in de explosieve wereld van breakdance en maakte zo een stuk met én over dansers. Vijf jongens gaan in het theaterstuk tot het extreme en zoeken de confrontatie op met zichzelf en met elkaar. In B-BOY kom je erachter dat breakdancen niet alleen iets acrobatisch is, maar ook veel vertelkracht heeft. Het is een bijzondere beleving met veel dans, verhalen en behendigheid. // van september t/m december // verschillende theaters in Nederland // tot 50% CJP-korting
Daan Boom – de Eerste
Daan Boom had eigenlijk rapper, acteur, illusionist, dolfijnentrainer, profvoetballer, balletdanser, muzikant, president van Amerika, volkszanger of Frank Sinatra willen worden. Daan werd dan ook afgewezen op de toneelacademie in Maastricht omdat hij ‘te veel’ wilde. Maar waarom zo veel? Hoe beter daar antwoord op te geven dan in de vorm van zijn allereerste one-man-show. En wat gaat ‘ie daar dan doen? Veel, natuurlijk, veel te veel, zoals alleen Daan Boom dat kan: tapdansen, streetdancen, zingen, rappen, pianospelen, schreeuwen, balletten, huilen, miepen, maar ook sociale experimenten uithalen (zoals we die uit het programma Streetlab kennen), dirigeren, verhalen vertellen uit de Kelderklasse en vooral: heel veel lachen. // 3 oktober 2019 t/m 7 april 2020 // verschillende theaters in Nederland // Tot 50% CJP-korting // http://www.daanboom.com/