Als leraar herinner je je vast nog wel de vele indrukken tijdens je eerste stagelessen. Stagedocent observeren, rondjes door de klas lopen, helpen bij het zelfstandig werken. Bij de eerstejaarsstudenten die ik lesgeef, zie ik dat het weleens spannend kan zijn. Er is immers vaak maar een klein leeftijdsverschil tussen henzelf en de stageleerlingen. En hoe maak je contact met leerlingen die aan het werk zijn?
Kijken hoe andere docenten dat doen kan dan behulpzaam zijn. In het echt, maar ook in films. Zo zag ik tijdens een training van de Transformatieve School een fragment uit de veelgeprezen Franse film Entre les murs (2008). De bevlogen docent François geeft les aan een roerige klas in een Parijse banlieue. De personages worden gespeeld door echte leerlingen, zij volgden een jaar lang improvisatietheaterlessen. Het verhaal is een aaneenrijging van dialogen. Vaak gaat het helemaal mis in de klas. Maar de momenten van verbinding, die vooral plaatsvinden wanneer er iets creatiefs gebeurt, springen eruit.
Films waarin je een echt inkijkje krijgt in de interactie tussen docenten en leerlingen, zijn magisch. Mijn collega Gina Sanches en ik voelden de behoefte om meer te weten te komen over dit contact, met de focus op de Nederlandse kunstlokalen. Voor het lectoraat Kunsteducatie aan de AHK doen wij onderzoek naar het pedagogisch handelen van kunstdocenten in het vmbo. We bezochten de afgelopen maanden verschillende lessen en leefden zo een beetje in onze eigen onderwijsfilm.
Het viel ons op dat de mooiste interacties plaatsvinden tijdens het zelfstandig werken. Kletsen over het weekend, iets zeggen over de compositie, een compliment over een nieuw kapsel. Een actueel kunstwerk tonen, meewerken aan een tekening, muziek aanzetten, karton snijden. Mopperen op kauwgum, troosten, een idee bedenken, verf mengen; tijdens het zelfstandig werken is een kunstdocent tegelijkertijd sfeermaker, politieagent, tante, therapeut en artistiek leider.
Door Daisy Vink en Indy Schouten
Geïnspireerd door ons onderzoek hoopte ik in mijn lessen vakdidactiek een zaadje te kunnen planten voor kwalitatatief contact tussen leerling en kunstdocent. De eerstejaarsstudenten oefenden met manieren van contact maken en begeleiden. Ik vroeg hen om in hun stageles, tijdens het zelfstandig werken, drie interacties aan te gaan en die momenten uit te werken.
De studenten beschreven en visualiseerden verrassende en mooie ontmoetingen met leerlingen. Zo hielpen Daisy en Indy hun leerlingen het hoofd leeg te maken. Puck doorbrak weerstand voor vieze handen. Linde en Lizzy deden een dobbelspel met leerlingen die vastliepen. En Nathalia en Emre vroegen leerlingen hoe een superheld het werk zou afmaken.
Een hele dag lesgeven is een aaneenrijging van contactmomenten. Om daar af en toe de vinger op te leggen is verrijkend. Het contact tussen docent en leerlingen zien Gina en ik door ons (lopende) onderzoek nog meer als een kunst op zich, een kunst waarin veel docenten voldoening en creativiteit vinden.
Door Emre Karabacak en Nathalia Cavalcante Marinho
Door Linde Diefenthal en Lizzy de Boer