Afgelopen vrijdag mocht ik aanschuiven bij de podcast van antropoloog Aminata Cairo. Op drie verschillende continenten gingen sprekers via videoverbinding met elkaar in gesprek. Ter voorbereiding lazen we een hoofdstuk uit Aminata’s nieuwe boek Holding Space, over onder meer de relatie tussen informatie, kennis en macht.
Onderwijs is voor een groot deel gericht op het verwerven van kennis. We zijn vaak geneigd om kennis per definitie als waardevol te zien. Maar kennis kan ook een wapen zijn om anderen buiten te sluiten en informatie iets om je achter te verschuilen. Soms moeten we dan ook eerst bepaalde kennis ‘ontleren’ om open te staan voor het verhaal van de ander.
Eduardo, een onderzoeker uit São Paulo, Brazilië, vertelde hoe in zijn land de kennis van de inheemse bevolking eeuwenlang stelselmatig is vernietigd. En hoe in de huidige tijd transmensen tegen een muur van informatie en regels oplopen als zij proberen hun naam te veranderen in hun paspoort.
Courtney uit Bay Area, Californië, staat als advocaat dagelijks vluchtelingen uit Midden-Amerika bij. Veel van hen komen uit een cultuur waarin storytelling belangrijk is. Probleem is alleen dat de authentieke, metaforische manier waarop zij hun levensverhaal vertellen in Amerikaanse rechtbanken als onbetrouwbaar wordt beoordeeld. De juridische waarheidsprocedures van het westerse rechtssysteem matchen niet met de manier waarop Courtney’s cliënten zichzelf begrijpen – met vaak schrijnende gevolgen.
De strijd om welke kennis van waarde is, woedt ook binnen het hoger kunstonderwijs. In onze leslokalen is er regelmatig discussie over welke bronnen relevant zijn of wiens persoonlijk archief op waarde wordt geschat. Over wat kwaliteit is en wie in de positie is om dat te bepalen. Ik denk aan de trompettist die van zijn conservatoriumdocent te horen kreeg dat hij niet met elektronische effecten mocht experimenteren, omdat dat geen echte jazz is. Of aan de acteur die op de toneelschool een stuk wilde spelen dat hij uit het Papiaments had vertaald, maar van zijn docenten te horen kreeg dat het van onvoldoende kwaliteit was.
De vraag is natuurlijk of wij kunstdocenten in staat zijn verschillende soorten kwaliteit te herkennen. En of we in staat zijn om naast geleerde kennis ook geleefde kennis op waarde te schatten. Bovenstaande voorbeelden laten zien dat kennis niet neutraal is – kennis is altijd gesitueerd. Onszelf daaraan blijven herinneren is een lastige opgave, onze overtuigingen bieden namelijk houvast. Maar als we onze eigen positie als onwrikbare norm gaan beschouwen, wordt een dialoog met een ander steeds moeilijker. Terwijl het mooie van een werkelijke dialoog juist is dat je er beiden veranderd uitkomt.
Holding Space: A Narrative Approach to Diversity and Inclusion is binnenkort verkrijgbaar via aminatacairo.com.
