Over kunst, educatie en participatie
Kunst, educatie en participatie: een drievuldigheid met een problematisch geladen discours in het huidig kunsten- en maatschappelijke veld.
Kan kunst educatie verdragen, is participatie een noodzakelijkheid voor kunst, wat met de participatieve kunst, is dat wel kunst, van wie is deze participatieve kunst eigenlijk, de community art, de sociaal artistiek praktijk… Allemaal begrippen en vragen met een gespannen relatie in het huidige kunstlandschap. De discussies, termen en bijhorende termverwarring vieren dezer dagen hoogtij. Weinig wordt beschreven of bekeken vanuit een historisch perspectief*. Laat staan dat er een degelijk beleid rond gevoerd kan worden.
Misschien moet ik dat laatste nuanceren: wil men wel een degelijk beleid rond de drievuldigheid en de noodzakelijke samenhang? Zowel in Nederland als in dat deel van België dat zich Vlaanderen noemt is het dezer dagen geen feest in het kunstenlandschap. O jawel, er worden nog steeds voorstellingen van wereldformaat gemaakt en er zijn beeldende kunstenaars die zich staande houden in een internationaal perspectief, daar zijn we goed mee gezegend. Maar het bredere maatschappelijke debat om kunst te ontsluiten, haar een plaats te geven voor een breed publiek en een beschaving wegwijs te maken in de ontwikkeling van een cultuur is verzuurd of verstard.
Na een neoliberale periode van professionalisering en vermarkten in het kunstenveld moeten nieuwe keuzes worden gemaakt. Gaan we voor een participatieve culturele samenleving of kiezen me voor het meer autoritaire van wij zeggen u gelooft. Het tweede is makkelijk: iemand weet iets en ik geloof het. Het doet er niet toe of dat nu waar is of je reinste onzin. Het participatieve model is lastiger het vraagt educatie, het vraagt engagement, inzicht, doorzicht en vooral het ongeloof of de kritische reflex. Voor dat laatste hebben we nood aan de mogelijkheid te mogen stotteren, om ons een taal en daarmee een wereld te scheppen. Liefst met de inzichten en de rijkdom van een geschiedenis en de tradities, kijkend naar een ongedefinieerde toekomst. En dit samen in een participatieve omgeving waar het vertrouwen van een toekomst heerst.
Daarom is het géén vraag wat de verhouding is tussen kunst, educatie en participatie. Het is een drievuldigheid die onafscheidelijk is, of men dit nu wil of niet.
* Ik las een zeer aan te raden boekje: Participatieve kunst, Gewoon kunst in moeilijke omstandigheden. Sandra Trienekens.
