Zo’n vijftien jaar geleden stond ik tijdens een summer intensive in de les van een alom geliefde en gerespecteerde docent moderne dans. Ook ik had haar hoog zitten en genoot enorm van haar inspirerende lessen. Want hoewel ze de vijftig jaar al voorbij was, danste ze ons jonkies er allemaal uit. Ze was nog net zo fit, expressief en gepassioneerd. Of, moet ik zeggen, fel.
Op een dag is een cursist te laat voor de les en de rest van het uur er niet helemaal met haar gedachten bij. Het werkt op de zenuwen van de docent, die altijd meer dan 100% focus en overgave verlangt. Ineens begint ze tegen het meisje te schreeuwen dat het nooit iets met haar zal worden als ze niet beter haar best doet en dat haar houding niet respectvol is tegenover haar en de groep. Ik sta aan de grond genageld en kijk voorzichtig vanuit mijn ooghoeken om me heen. Iedereen staat net als ik stil en kijkt angstig. We zeggen niks. Doen niks. En horen het aan. Alsof het over ons gaat en ze tegen ons schreeuwt.
Ik begrijp wat de docent zegt, en toch.. moet dat zo gemeen? Ik weet ook niet waarom die cursist er vandaag met haar hoofd niet bij is. Wie weet is ze verliefd, of kreeg ze net slecht nieuws. De meesten van ons doen deze zomercursus voor het dansplezier. En het meisje is nog geen achttien. Als de tirade voorbij is, gaat de docent verder met de les alsof er niks is gebeurd. Maar voor mij is alles veranderd! Ik voel me niet langer comfortabel bij haar en merk hoe mijn respect verdwijnt, alsof het zo uit mijn lichaam zakt en de ruimte als een geest verlaat.
Het is de laatste keer dat ik les neem van deze docent. Gelukkig heb ik die keuze.
……
Op 22 mei is Schaduwdansen gepresenteerd, het rapport over het grote onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de Nederlandse danssector. Hieruit blijkt dat 39% van de mensen die dans beoefenen afgelopen jaar te maken heeft gehad met één of meerdere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Verbaal grensoverschrijdend gedrag (schelden en schreeuwen) komt het vaakst voor (16%). Het zijn overigens vooral professionele dansers die grensoverschrijdend gedrag meemaken. Zij voelen zich ook vaker onveilig dan recreatieve dansers.
Velen zijn geschokt door de resultaten, maar mij verbazen ze eigenlijk niet. Het rapport doet me denken aan het incident met de docent moderne dans. En aan alle andere docenten bij wie ik me onveilig voelde, of niet gewaardeerd. Zoals de docenten die alleen aandacht gaven aan hun lievelingetjes – en dat was ik nooit. Het is een van de redenen waarom ik niet langer naar de dansacademie wilde gaan. Met die keuze heb ik nog steeds vrede. Toch vraag ik me weleens af hoe anders mijn danscarrière was verlopen als ik wat vaker les had gehad van dansdocenten die daadwerkelijk danseducatie hadden gestudeerd. En wat minder van succesvolle dansers die nooit wat over didactiek hadden geleerd en daarom lesgaven zoals zij van hun docenten les hadden gekregen. Die waarschijnlijk ook naar hen schreeuwden. Het lijkt wel intergenerationeel trauma.
Gelukkig kan het ook anders. Een lichtend voorbeeld is Marcia Smeding, artistiek leider van MBO DANS in Roosendaal. Een jaar geleden was ik bij hun eindvoorstelling, waarin de afstuderende dansers een verticale muurdans deden. Ze sprongen en draaiden op tien meter hoogte in harnassen tegen de achtergevel van Theater de Kring. Maar wat die avond de meeste indruk maakte, was de speech van Marcia aan het einde van de voorstelling. Daarin richtte ze zich tot twee studenten die deze dans niet deden omdat ze het te eng vonden. Marcia complimenteerde hen met hun moed en assertiviteit, en zei hoe geweldig ze het vond dat ze hun grenzen hadden aangegeven.
Leiders zoals Marcia bieden mij hoop op een betere toekomst. Maar een enkele held is niet voldoende. Er moet structureel verandering komen! Zoals een verplichte Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor sporttrainers. Verder ben ik het volledig eens met de Raad voor Cultuur, die adviseert om een didactische aantekening voor alle docenten in het kunstvakonderwijs verplicht te stellen. Dus ook voor deeltijddocenten en gastdocenten die veelal uit het werkveld komen! De raad wijst het gebrek aan didactische kennis en de onaantastbaarheid van topdocenten aan als risicofactoren voor grensoverschrijdend gedrag. Precies zoals ik die dag vijftien jaar geleden ervaren heb, en op vele andere momenten.
Meer weten? Op Dansdocent.nu publiceerde ik onlangs een uitgebreid nieuwsbericht over het rapport Schaduwdansen, met daarin de belangrijkste bevindingen én een lijst met leestips en hulpbronnen om zelf aan de slag te gaan met het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag en het creëren van een veilige leeromgeving.
