Ik kan me de maandelijkse gêne tijdens mijn pubertijd herinneren als de dag van gisteren: onder de schooltafel een tampon in mijn broekzak frommelen en de besmuikte tocht naar het toilet. Later kreeg ik dit mee als docent: fluisterende vriendinnen die gearmd door het lokaal schrijden, want ze moeten elkaar begeleiden naar de wc. Een samenzweerderig: ‘u weet wel waarom mevrouw.’ Rondom menstruatie hangt een sluier van schaamte en ongemak, vooral in de middelbare schooljaren. Maar door ‘period shaming’ wordt de laatste jaren een streep gezet, dankzij allerlei mondige mensen als de Menstruatiemeisjes en podcastmakers DAMN, HONEY. Menstruatie is niet meer iets om onder de tafel te frommelen, ook niet in de kunst. Zo laat artistiek onderzoeker Bee Hughes zich inspireren door de taal van online medisch advies over menstruatie. Cycles (2016-2017) is een documentatie van Hughes’ eigen grillige menstruatieproces en stelt het idee dat alle menstruaties overeenstemmen met een handboek ter discussie.
Bee Hughes, Cycles (2016-2017)
Kunstdocent Melvin van der Woude verbaasde zich erover dat er op zijn school zo weinig aandacht werd besteed aan menstruatie. Hij hoorde van zijn leerlingen dat niet op elk toilet een prullenbakje was en dat zij naar een (mannelijke) conciërge moesten als zij hun spullen vergeten waren. Samen met de jongeren bedacht hij wat ze daaraan konden doen. Na wat schunnigheid en grappige slogans, ontstond het activistische project Tampony. De leerlingen ontwierpen tijdens de kunstles kleine 3D-geprinte tamponhouders in de vorm van pony’s. Ze namen het proces volledig over. Zo bedachten ze ook een Tampony-keurmerk dat in een lokaal werd opgehangen als er een bakje met menstruatieproducten aanwezig was. Door alle aandacht hopen Melvin en zijn leerlingen dat er uiteindelijk op alle toiletten in de school gratis menstruatieproducten komen.
Zo’n project had ik vroeger ook wel willen ondergaan! Wat mij zo inspireert aan Melvins aanpak is dat hij zich bekommert om de beslommeringen van zijn leerlingen, en deze samen met hen op een meeslepende, humoristische manier op een hoger plan trekt. Met gevoel voor de tijdsgeest en gebruikmakend van processen binnen de school.
De Amerikaanse kunstenaar en docent Jorge Lucero stelt dat de educatieve praktijk van een docent tevens zijn of haar kunstpraktijk kan zijn. Hij ziet het leslokaal als een atelier, de schoolpraktijk als artistiek materiaal en leerlingen als medekunstenaars (School as material, 2018). Geïnspireerd op Lucero’s visie en op het essay Care, the manifesto for maintenance art van Mierle Laderman Ukeles (1969) opereerden Melvin, ikzelf en twintig andere studenten van de master Kunsteducatie het afgelopen halfjaar in een hybride praktijk, tussen docentschap en kunstenaarschap, tussen sociaal werk en kunst. We voerden experimenten uit zoals een scholierenprijs voor het creatiefste kladblaadje, leerlingen die een dag de school overnemen en heldenverhalen over onzichtbare beroepen in de school. Op 30 mei stellen we de uitkomsten van onze experimenten tentoon tijdens het interactieve programma: WHO CARES, een kunsteducatief evenement over zorg en zorgeloosheid . Komt dat zien!
