Kunstzone

Dans en onderwijs

van ruim 50 jaar dansexpressie naar toekomstige onderwijsvernieuwingen  

Auteur: Saskia Sap | Beeld: Kit Winkel Dansexpressie les met kinderen Dierenonderonsje, Stichting Educatieve Dans, Still Vimeo

Anders dan muziek en beeldende vorming heeft dans nog niet zo heel lang een plaats in het Nederlandse onderwijs. Vooral dankzij pioniers als Kit Winkel en Jan Wilmans is er in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw een opening gekomen, waardoor dans voor brede groepen kinderen en jongeren toegankelijk werd.

Wat zijn de actuele kansen voor dans in het onderwijs? Deze vraag stond  centraal tijdens de Dans & Onderwijsdag voor dansdocenten, educatiemedewerkers van dansgezelschappen, leerkrachten (v)so, po of vo en andere professionals in danseducatie die in december 2021 werd gehouden. LKCA organiseerde de conferentie samen met VONKC en Holland Dance Festival. Ruth Wilmans, oud-docent dansimprovisatie, choreograaf, onderzoeker en tevens dochter van eerder genoemd echtpaar, hield de keynote: De essentie van dans in het onderwijs.

Wilmans ging terug naar de jaren 1969 tot 1981, toen Kit Winkel hoofd was van de docentenopleiding dansexpressie in Amsterdam en het als haar missie zag om dans voor alle kinderen en jongeren beschikbaar te maken. Om dat te bereiken zou dans de scholen in moeten. Expressie werd gekozen boven technische dansvaardigheden, omdat de dans voor ieder kind – op een persoonlijke manier – haalbaar moest zijn.
Vaak werd dan gekozen voor een thema, waarbij niet altijd muziek nodig was en de docent ook kon werken met kleine muziekinstrumentjes.
Winkel legde haar ideeën voor de danslessen onder andere vast in Dansexpressie OLM bulletin (SLO, 1984). Wilmans liet haar lezing vergezeld gaan van uniek filmmateriaal, met Kit Winkel in de jaren zeventig die kinderen lesgeeft.

Plaats onderwijs
Met gerichte acties en grote inspanning lukte het Winkel om het vak ‘educatieve dans’ (later gewoon ‘dans’ genoemd) een wettelijke basis te geven in het onderwijs. Toch lijkt in 2022, vindt Wilmans, zó veel jaren later, dans nog steeds niet werkelijk ‘geland’ te zijn in basisscholen.
Hoe komt het dat na al die inspanningen de oogst nog steeds zo mager is?
Ze geeft daarvoor drie mogelijke verklaringen.
Als eerste zijn we in het (toch altijd nog) calvinistische Nederland niet bepaald ‘lichaamsvriendelijk’. Eigenlijk was lang alleen sociale dans (tijdens het ‘uitgaan’) en technische dans zoals klassiek ballet toegestaan. Deze danssoorten hadden veel (geschreven en ongeschreven) regels, die bij de beoefenaars ervan bekend waren. De nieuwe creatieve en expressieve benadering van dans ging over gevoelens en over vrijheid. Dat bleek moeilijk te accepteren. Haar tweede verklaring is, dat dansstudenten vonden (en vaak nog vinden) dat pabo-studenten geen dans kunnen geven. Dit beperkt(e) de mogelijkheden van dans in het primair onderwijs.

Als derde verklaring voert ze aan dat in het danswerkveld over het algemeen veel strijd en concurrentie is. De situatie dat er verschillende benaderingen van dans zijn, heeft vaak tot gevolg dat men elkaar de ruimte niet gunt en dat heeft vooral de educatieve dans benadeeld.

Wetenschap en samenwerken
Sinds kort is er echter een prettige samenwerking inzake toekomstige onderwijsvernieuwingen (b.v. bij voorheen Curriculum.nu).
Het zal vervolgens gaan om de implementatie van de voorstellen die gedaan zullen worden.

Wilmans geeft twee suggesties hoe dat aan te pakken. Allereerst: betrek de wetenschap bij de missie van dans, om duidelijk te maken wat het nut is van dans in het onderwijs. Onder andere Erik Scherder heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen dans of bewegen en leren. Tegelijkertijd is het belangrijk om je te verbinden met Angelsaksische en Duitse vakgenoten; in die landen wordt veel over dans en educatie gepubliceerd. Haar tweede suggestie is om vooral samen te werken; pabo’s, dansacademies, dansdocenten, vakverenigingen, primair onderwijs, voortgezet onderwijs en politiek. Alleen met vereende krachten kan dans geconsolideerd – en verder worden uitgebouwd – in het onderwijs.

Wilmans riep tot slot op om het stokje over te nemen, en vooral vol te houden. Dans kan inclusief en laagdrempelig zijn, dat bewees Kit Winkel 50 jaar geleden al. ‘Geef de poëzie van het bewegen een vaste plaats in het onderwijs en bied álle kinderen de kans om zich uit te drukken in dans. Dat blijft als dansprofessionals onze opdracht.’