Kunstzone

Danskaarten

Danskaart 01: ik en mijn lichaam
Danskaart 04: de tijd
Danskaart 08: de kijk-terug-kaart (reflectiekaart)
Danskaart 09: ik en de ander
Danskaart 15: de beeldhouwers
Danskaart 18: ik en de groep
Danskaart 22: de schaduw

Dansant burgerschap

Samen dansen en verbinden

Auteur: Lynn Kosakoy | Afbeelding: Web. Bas van den Eijkhof

Als dansdocente in het basisonderwijs zie ik vaak dat leerkrachten moeite hebben met dans. Sommige leerkrachten vinden het dan ook lastig om een goede invulling te geven aan dans. ‘Dat wat een danser doet of laat zien, in een dansvoorstelling of op televisie, kan ik niet’, zegt een leerkracht bijvoorbeeld.

Dit artikel is voor basisschooldocenten die met dans aan de slag willen en op zoek zijn naar een (nieuwe) manier hoe dat te doen.
Mijn onderzoek en project Move School, Make Society! brengt hen nieuwe dansinzichten en -mogelijkheden. In dit onderzoek bracht ik danseducatie en burgerschapsvorming in het primair onderwijs samen tot het concept dansant burgerschap. In Kunstzone 2 (2021) schreef ik al een kort artikel over dit onderzoek, dansant burgerschap en de interactieve en educatieve dansvoorstelling die ik voor mijn afstuderen maakte.
Een korte teaser van de dansvoorstelling, opgenomen tijdens mijn afstuderen in januari 2020, is hier te zien: Filmpje teaser MSMS.

Vier elementen van dansant burgerschap
Vanuit het onderzoekslab De Kracht van Dans van Cultuur Oost ontwikkelde ik samen met Janneke van der Vlugt en Elena Nijsen het project Move School, Make Society! verder uit. We zochten naar waar de kracht van dans ligt en hoe we dans een explicietere plek konden geven in het basisonderwijs. Dat laatste gaat het beste wanneer leerkrachten zich vaardiger voelen in het kunnen onderwijzen van dans. We ontwikkelden daarom danskaarten, gebaseerd op vier elementen van dansant burgerschap.

– Wie ben ik en wat kan mijn lichaam?
Het eerste element is Identiteit, waarbij het draait om het ontdekken van het eigen lichaam, hoe het kan bewegen, bewustzijn van het zelf en de rol die je hebt. Bij het element Identiteit wordt ook ingegaan op de fysieke dansante verbeelding van jouw rol voor de buitenwereld.

– Hoe ontmoeten wij elkaar fysiek?
Bij het element Ik en de ander gaat het over jou en mij, over ontmoeten van en vertrouwen op de ander. In danstaal gezegd: dit element richt zich op lichamelijke verhoudingen; wie ben ik met mijn lichaam en hoe verhoud ik me tot de ander in een ruimte. Hoe zet je je lichaam dansant in om te communiceren met de ander?

– Hoe zijn wij fysiek en sociaal verbonden?
Van het individu verplaatsen we de focus naar de ander en ten slotte naar de groep. Samenzijn is het element dat gaat over de groep. De klas kan als een samenleving in het klein worden gezien. Bij dit element gaat het over sociale aspecten en omgaan met elkaar. Daarnaast gaat het ook over leren samenwerken als een groep, groepsgebonden normen en waarden ontdekken, weten wie welke rol heeft en dat iedere rol even belangrijk is om zo te kunnen bouwen op elkaar.

– Welke lichamelijke impulsen heb of krijg ik en wat doe ik ermee?
Tot slot het element Fysieke intuïtie. Bij dans ontstaan fysieke reacties; een reactie op de handeling van een ander of een situatie in de ruimte, voorbedacht of reflexmatig. Zo’n reflexmatige reactie is een reactie die je voelt en waar je misschien ook wel over nadenkt, maar die zo snel in je lichaam zit dat je jezelf verbaast. Bijvoorbeeld wanneer iemand gaapt en jij automatisch mee-gaapt. Of wanneer jij iemand ziet bewegen en daarop op jouw eigen manier een reactie wil geven door zelf een beweging te maken. Binnen het element Fysieke intuïtie gaan we op zoek naar die reflexmatige reacties en worden we ons er (fysiek) bewust van.

Danskaarten, stappenplan en trainingen
De danskaarten zijn verdeeld in de drie thema’s. Het eerste thema (de rode kaarten) is Ik en mijn lichaam en gaat over de basiselementen van dans, wat jij met jouw lichaam kan en jouw identiteit. Het tweede (gele kaarten) is Ik en de ander en richt zich op ontmoeten en communiceren via dans tussen jou en een ander (een maatje). Het derde thema (blauwe kaarten) is Ik en de groep en gaat over samenwerken in dans, dansregels en sociale verbondenheid. Op iedere danskaart staan dansante werkvormen om met de leerlingen tot dans te komen.
Er zijn bovendien drie reflectiekaarten, de kijk-terug-kaarten, die de reflectie op dansant burgerschap ondersteunen. Ze helpen leerkracht en leerlingen zich bewust te worden van wat er met hen, met een ander en met de groep gebeurt wanneer je alleen en samen danst.

Reacties welkom
Als extra ondersteuning ontwikkelden bovendien stappenplannen per danskaart en trainingen. De danskaarten, stappenplannen en trainingen worden nog getest door dansdocenten op basisscholen. Ik reik graag danskaarten aan, om alvast mee aan de slag te gaan.

Heb je wat geprobeerd en wil je laten weten hoe het ging? Andere vragen of opmerkingen? Mail dan naar: lynnkosakoy@gmail.com.