Kunstzone

Fix maakonderwijs

Auteur: Arida Bandringa | Beeld: Arida Bandringa

Schuin boven Amsterdam vind je de rust van het IJmondgebied. Maar schijn bedriegt: de IJmond is een van de grote industriegebieden in Nederland. De kolossale fabriekshallen en schoorstenen van Tata Steel zijn onmiskenbaar aanwezig. Maar er zijn ook veel toeleveranciers en andere bedrijven in de maakindustrie gevestigd, bedrijven die zich nationaal en internationaal onderscheiden met technologisch hoogwaardige producten.

Ondanks die inspirerende omgeving zijn basisscholen in de IJmond nauwelijks met techniekonderwijs bezig. Ze voelen overigens wel de noodzaak om er mee te starten. Er is in het basisonderwijs een groeiende aandacht voor onderzoekend en ontwerpend leren en voor het Techniekpact 2020. Techniekpact moet de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector verbeteren en daarmee het tekort aan technisch personeel terugdringen. Een van de doelen is om wetenschap en technologie structureel aan te bieden in het basisonderwijs.

Het is niet eenvoudig voor de scholen in de IJmond om daadwerkelijk te beginnen met – aansprekend – kunst- en techniekonderwijs. In vergelijking met de grotere steden is er weinig aanbod op dit gebied in de regio. Daarom hebben Centrum voor de Kunsten Beverwijk en Cultuurhuis Heemskerk de handen ineengeslagen en zijn gestart met FIX Maakonderwijs. FIX Maakonderwijs is een nieuw lesprogramma voor het basisonderwijs in de IJmond op het snijvlak van kunst en technologie. De beide instellingen werken samen met Techport, een netwerk bestaande uit ondernemers, scholen, gemeenten, provincie en regionale partners die zich sterk maken voor de toekomst van een unieke, duurzame maak- en onderhoudsindustrie. FIX is nog in ontwikkeling en bevindt zich nu in de pilotfase.

Spannende lessen
FIX benaderde acht kunstenaars voor het ontwikkelen van lessen. Zij deden dat samen met Michelle Koper, leerkracht van een van de deelnemende pilotscholen en Pam Toonen, projectcoördinator FIX Maakonderwijs. ArtechLAB Amsterdam verzorgde een nascholing en coaching voor de betrokken kunstenaars. Het mes snijdt aan twee kanten: leerkrachten worden ontlast omdat experts worden ingezet en leerlingen krijgen spannende lessen die buiten de comfortzone van de leerkrachten liggen. Bovendien maken de leerkrachten kennis met methodieken die bij kunst- en technieklessen worden gebruikt, maar ook bij andere lessen ingezet kunnen worden. Alle lessenseries worden besproken en geëvalueerd in micromeetings, korte meetings met alleen de betrokken leerkrachten en experts om vervolgens aangescherpt en opnieuw gegeven te worden.

Drie basisscholen in Heemskerk en Beverwijk sloten zich aan bij het pilotproject. Om het curriculum van de drie niet nog zwaarder te belasten, is de voorwaarde dat scholen die deelnemen aan maakonderwijs te koppelen aan techniekonderwijs en cultuureducatie. De projectlessen van FIX Maakonderwijs die worden ontwikkeld zijn gekoppeld aan de zeven werelden van techniek (zie kader).

Droom Drone
Droom Drone is een van de lessenseries en is gekoppeld aan de wereld Digitaal, Media & Entertainment. Leerlingen van groep 5-6 gaan aan de slag met drones. Ze ontdekken dat drones, naast dat ze voor militaire acties worden gebruikt, ook worden ingezet om mee te helpen om chemisch afval op te ruimen of voor wetenschappelijk onderzoek naar bijvoorbeeld apen in de jungle. Op deze manier leren ze over de leuke en minder leuke kanten van de drones-technologie. Leerlingen bedenken, ontwerpen en maken een nieuwe toepassing voor de drone, die aan het eind van het project ook werkelijk de lucht in gaat. De drones moeten ook opgemeten en gewogen worden. De projectlessen dragen dus niet alleen bij aan spannend kunst – en techniekonderwijs, maar ook aan het afvinken van kerndoelen uit de andere vakken.

Co-teaching
Een andere lessenserie is Sound Design, gekoppeld aan de wereld Wonen, Werken & Verkeer. Leerlingen van groep 3 en 4 gaan aan de slag met de geluiden die ze horen in hun omgeving. Als je erop gaat letten zijn dat er veel meer dan je denkt. Geluidskunstenaar Roos Pollmann laat de leerlingen een taal ontwikkelen met geluiden. Ze gebruikt hiervoor muziekinstrumenten, maar ook opnameapparaatjes om de kinderen zelfgemaakte geluiden te laten opnemen. Ze moeten vervolgens nadenken over wat geluiden in hun omgeving communiceren: wat kun je allemaal zeggen met een geluid, welk geluid heb je nodig voor een bepaald woord. Omdat groep 3-4 zelf ook nog druk bezig is met taalverwerving en met leren lezen en schrijven past dit onderwerp naadloos bij de taallessen die deze groep krijgt.

Rol van de leerkracht
De rol van de leerkracht binnen cultuureducatie blijkt in de praktijk lastig in te vullen. Omdat er een expert de klas wordt binnengehaald zijn leerkrachten soms minder betrokken en gebruiken ze de lestijd om andere klussen af te ronden. Om dit te voorkomen zet FIX in op co-teaching, wat betekent dat de leerkrachten tijdens de lessen actief worden betrokken. Op het moment dat een leerkracht niet meer weet hoe hij aan het project kan bijdragen, vraagt de expert of hij zich als leerling op wil stellen, erbij wil gaan zitten en mee te doen aan het project door vragen te stellen en leerlingen uit te dagen om met elkaar in discussie te gaan. Daarnaast geven de expert en de leerkracht elkaar over en weer feedback tijdens de micromeetings. Op deze manier leren zowel de expert als de leerkracht en de leerlingen van elkaar. Na de zomer 2020 zullen de eerste twee – eigentijdse – lesprogramma’s van FIX Maakonderwijs beschikbaar zijn voor alle scholen in de IJmond.