Kunstzone

Het kind van de rekening?

Artistieke vakken bedreigd in het secundair onderwijs in Vlaanderen

Auteurs: Filip Verneert en Thomas Geudens | Illustraties: Roland Conté

De grootste onderwijskoepel in het Vlaamse secundair onderwijs trekt ten strijde tegen de nieuwe eindtermen. Deze door de overheid bepaalde minimumdoelen zijn in aantal toegenomen, waardoor de indeling van het lessenpakket en de ruimte voor inbreng van leraren en scholen onder druk komen te staan. De artistieke vakken lijken het kind van de rekening te worden.

In het secundair onderwijs in Vlaanderen vindt sinds 2019 een grote onderwijshervorming plaats die stapsgewijs wordt doorgevoerd tot 2025. De macrostructuur van studiegebieden en studierichtingen wordt daarbij grondig hertekend. Momenteel legt de Vlaamse regering (2021) nieuwe minimumdoelen vast voor de tweede en derde graad (14- tot 18-jarigen). Het pronkstuk is een uitgebreide set eindtermen basisvorming, die voor alle leerlingen van de doorstroom- of arbeidsmarktgerichte finaliteit hetzelfde zijn. De Vlaamse minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) laat geen kans onbenut om deze eindtermen als aangescherpt en ambitieus project in de markt te zetten. Binnen elk leerdomein zijn de minimumeisen preciezer uitgewerkt en geactualiseerd. Bovendien zijn nieuwe domeinen toegevoegd, waardoor er nu zestien sleutelcompetenties zijn

Cultureel bewustzijn
Een van de zestien sleutelcompetenties is cultureel bewustzijn. In de bijbehorende culturele eindtermen ‘cultureel bewustzijn en culturele expressie’ is er aandacht voor de esthetische beleving, de analyse van de bouwstenen van verschillende kunstvormen, de link met de eigen ervaring en persoonlijkheid, en het verbeeldingsvol creëren. De uitgebreide set bevat voor ieder wat wils, zowel voor de apologeten van de esthetische beschouwing, als voor de practicus met zijn handen in de klei.

Dat kunst expliciet in de eindtermen is opgenomen, is een grote stap vooruit. Tot op vandaag zijn er in het secundair (voortgezet) onderwijs immers geen artistieke eindtermen na de leeftijd van 14 jaar. In de praktijk kiezen de meeste scholen er gelukkig voor om vakken zoals beeld, muziek en esthetica toch aan te bieden. De nieuwe, brede artistieke eindtermen wekten de verwachting dat artistieke vakken nu ook verplicht in het lessenrooster zouden worden opgenomen. Maar al snel bleek de ambitieuze uitwerking van de eindtermen in álle zestien sleutelcompetenties onverwachte gevolgen te hebben.

Maatschappelijke, economische en artistieke vorming
Aan het einde van de zomer van 2020 gooide Katholiek Onderwijs Vlaanderen de knuppel in het hoenderhok. Deze onderwijskoepel die lessentabellen voor het overgrote deel van de scholen maakt, parkeerde de culturele eindtermen in de vier laatste jaren in een nieuw vak: ‘maatschappelijke, economische en artistieke vorming’ (MEAV). Voor dit vak voorziet de koepel gedurende twee van de vier schooljaren wekelijks 1 lesuur. Uitgaande van circa 30 lesweken per schooljaar, betekent dit zo’n 60 lesuren in totaal. Die lestijd moeten scholen verdelen over talrijke maatschappelijke, economische en artistieke doelstellingen. Per domein kunnen er dus 20 uur worden voorzien, die over twee schooljaren zullen worden gespreid. Dit is een flinke achteruitgang: op heel wat scholen werden tot op heden 60 tot 120 lesuren besteed aan artistieke vakken.
De vakleraren beeld, muziek en esthetica verzetten zich dan ook tegen de drastische inperking van het aantal uren. ‘Amper tien lesuren artistieke vorming, dat is bedroevend weinig,’ zegt muzieklerares Charlotte De Cooman, mede-initiatiefnemer van de Facebook- en actiegroep Neen tegen nog minder artistieke vakken in het secundair! die momenteel (februari 2021) meer dan 7700 leden telt.

Lees het hele artikel in Kunstzone #3.