Kunstzone

Kinderen kiezen kunst

De Kleine Catalogus van de Collectie van S.M.A.K.

Auteurs: Aline van Nereaux en Flip van de Velde | Karin Hanssen The Approach (Donald Duck) (2007-2008) olieverf op doek 125 x 95 cm S.M.A.K. Gent. Foto: Melina1965 CC BY-NC-SA FLICKR

Welke kunstwerken vinden jonge bezoekers van het S.M.A.K. (Stedelijk Museum voor Actuele Kunst) in Gent het best? Welke 150 werken uit de museumcollectie zijn het meest bijzonder, interessant, gevoelig, verwarrend, mooi of inspirerend voor kinderen en jongeren van 4 tot 14 jaar? Je ziet en leest het in de Kleine Catalogus van de Collectie van S.M.A.K.

In de twintig jaar dat het S.M.A.K. bestaat was het er steeds niet van gekomen: een collectiecatalogus op maat van zijn jonge bezoekers.
Daar kwam in 2019 verandering in, toen een leerkracht van Methodeschool De Buurt uit Gent aanklopte bij het S.M.A.K. De leerkracht was op zoek naar een geschikte plek om zijn traditionele klasgesprekken meer diepgang te geven. Deze gesprekken bleven vaak hangen bij anekdotes als: ‘Mijn tand is uitgevallen en de tandenfee heeft die meegenomen.’ Deze vraag was de start van een traject waarin 72 leerlingen een jaar lang in kleine groepjes wekelijks de vaste collectie van het museum bezochten en waarin de collectiecatalogus langzaam vorm kreeg.

Kleine kunstkenners
Vanuit onze ervaring met het jonge publiek wilden we niet de fout maken om er een sprookjesverhaal, strip- of doe-boek van te maken. We wilden het lef hebben om de beelden van de kunstwerken voor zich te laten spreken. Daarom besloten we al snel de linkerpagina volledig te reserveren voor de afbeelding van het kunstwerk. En de rechterpagina voor het label van het kunstwerk, een goed gemikte quote en beknopte informatie over de betekenis van het kunstwerk in maximaal 120 woorden. Tijdens het schrijven van deze teksten hadden we soms pittige gesprekken: waar leg je de nadruk op en welke zaken laat je achterwege? Kinderen kijken, in tegenstelling tot volwassenen, met een open blik. Ze hebben minder last van ballast of van de druk dat ze iets onmiddellijk moeten kunnen benoemen.

Confronterende vragen
We testten onze methodiek bij leerlingen tussen 6 en 12 jaar van Methodeschool De Buurt. Dat was soms natuurlijk confronterend. De leerlingen gaven flink wat weerwerk en kwamen met een lijst van ‘tien meest gestelde vragen aan een museum’ terug. Zoals: Zijn dit de echte werken? Waar staan ze als ze niet getoond worden? Er waren ook vragen bij die volwassenen doorgaans niet durven te stellen: Wat als er per ongeluk tijdens het poetsen een kunstwerk wordt opgezogen met een stofzuiger? De leerlingen gingen zelf op onderzoek uit naar mogelijke antwoorden op deze vragen. Het resultaat hiervan staat in het pastelblauwe katern achteraan in de Kleine Catalogus.

Betekenis van kunstwerken
In S.M.A.K. vinden wij de eeuwige vraag of een kunstwerk mooi of lelijk is er niet toe doen. Je kunt daarentegen wel zeggen of iets je raakt, of je het saai of interessant vindt. Kinderen zijn hier best snel mee. Als museumdocent kun je het gesprek sturen door je te concentreren op drie essentiële vragen: Wat zie ik? Hoe is het werk gemaakt? Wat vind ik van het werk? Je moet niet bang zijn om terug naar huis te gaan met meer vragen, dan antwoorden. Soms is het juist goed dat je juist méér vragen hebt dan aan het begin.

Stem van de leerling
De leerlingen en de school vertelden tijdens het proces dat werken naar een boek niet helemaal past bij hun leerstijl. In samenspraak met Kato Vanpoperinghe, docente bij het Deeltijds Kunstonderwijs die het hele project begeleidde, ontwikkelden de leerlingen daarom een performance over hoe zij de collectie beleefden. Met de gevleugelde naam: de K.L.E.I.N.E. Performance. Voor de nabije toekomst staat een tentoonstelling over het boek gepland, die samen met kinderen en jongeren wordt samengesteld. Wat zij beslissen moeten de museummedewerkers uitvoeren. Ook als dit betekent dat een werk op 8 meter hoogte zal hangen en de teksten op hun kop staan. De hele museumwerking zal zo opnieuw bekeken worden.

Aline Van Nereaux is kunstwetenschapper, met een expertise in kunstbemiddeling.
Filip Van de Velde is kunstwetenschapper. Sinds 2006 werkt hij in het team Publiekswerking S.M.A.K. met focus op gidsenwerking, onderwijs en gezinnen.