Schat Waar Gaan We Heen?
Auteurs: Romy Zwart, Roene Licht, Sarah de Koning & Jorah Terwisscha van Scheltinga | Foto: Roland Conté
‘Word niet boos als ik eventjes nu aan je zit.’ Een zin uit een willekeurig Nederlands rapnummer (Dom, Lomp & Famous van The Opposites). Ondanks de maatschappijkritische oorsprong en de meeslepende beats van rap heeft onderzoek uitgewezen dat de meest seksistische teksten in rapnummers voorkomen (Neff, 2014). Hoe kunnen we jonge luisteraars aanzetten tot reflectie op hun luistergedrag?
Hiphop en Nederlandse rap zijn veruit de populairste muziekgenres onder Nederlandse jongeren. Dat blijkt onder andere uit de top 10 van meest beluisterde artiesten in Nederland, die al jaren gedomineerd wordt door mannelijke rappers. Bij elke druk op de playknop hebben deze artiesten onbewust invloed op ons gedrag en denkpatronen. Zo worden er bepaalde hersengebieden geactiveerd die kortdurend je gedrag beïnvloeden na het luisteren van seksistische boodschappen in een nummer (Pisart, 2020). In hoeverre is hiervan sprake bij een gemiddelde middelbare scholier? En staan ze daar zelf bij stil?
Seksistische teksten
Met het creatief educatief platform Schat Waar Gaan We Heen willen we het gesprek over seksistische teksten starten en leerlingen bewust maken van de invloed die deze teksten kunnen hebben. We realiseren ons dat een gesprek met jongeren over een onderwerp waar zij meer kennis over hebben, spannend kan zijn voor een docent. Maar het gesprek moet niet worden vermeden; jongeren worden hoe dan ook geconfronteerd met seksistische teksten in muziek.
Met de drie uitgangspunten van authentieke kunsteducatie – populaire cultuur, professionele kunstpraktijk en maatschappelijke kwesties – ontwierpen we kunstopdrachten die dit actuele thema verbinden met de leefwereld van jongeren (Heijnen, 2016). Niet om luisterkeuzes te bekritiseren, maar om aan de hand van creatief onderzoek met elkaar tot nieuwe inzichten te komen. Want wat zijn eigenlijk de grenzen van waar je over mag rappen? En geldt diezelfde grens ook voor andere vormen van kunst?
Morele waarden
Schat Waar Gaan We Heen kaart een urgent maatschappelijk thema aan op een speelse manier. Het platform biedt een laagdrempelig en praktisch lesproduct, waar zowel docenten als leerlingen makkelijk mee uit de voeten kunnen. Alle opdrachten hebben dezelfde opbouw: na een kritische vraag volgt een open opdracht. Daarnaast worden er ter inspiratie en verdieping prikkelende kunst, muziek en theoretische bronnen aangeboden over het thema seksisme en rapmuziek.
De opdrachten vragen je voortdurend om je eigen morele waarden onder een vergrootglas te leggen: zou jij je favoriete nummers cancelen wanneer de artiest grensoverschrijdend gedrag heeft vertoond? Of mag het gedrag van een artiest losstaan van de nummers die zij/hij uitbrengt? Laat jij je broertje van 8 meezingen met vrouwonvriendelijke teksten?
Door deze vragen te koppelen aan een stuk hiphophistorie – de voorloper van Nederlandse rap – en kunstenaars Betty Tompkins, de Guerilla Girls en Jean-Michel Basquiat onderzoekt de luisteraar of de oorspronkelijke belangen van het hiphopgenre nog wel terug te vinden zijn in hedendaagse Nederlandse rap.
Lees het hele artikel in KZ04/23
