Met de digitalisering van de samenleving is de keuze om deel te nemen aan culturele processen snel uitgegroeid tot de norm. Geen enkel programma laat die drang tot participatie beter zien dan de online activiteiten van de fans van Wie is de Mol.
Van Dadaïsten tot Molloten
Digitalisering en participatie
De TherMOLmeter is er uit, Nathan is dit jaar de Mol. Via een ingenieuze analyse waarin verschillende tekens in de titels van de afleveringen omgezet worden in morsecode, toont deze fervente kijker van het programma Wie is de Mol? – een molloot – aan dat voetballer Nathan Rutjes de deelnemer is die de kijkers om de tuin probeert te leiden.
Participatie via programmeertaal
Die toewijding en inventiviteit, nu veelal gemeengoed in onze digitale samenleving, draagt nog altijd de sociaal-radicale potentie in zich die een eeuw geleden aan de basis lag voor de participatieve kunst. De term participatieve kunst verwijst naar een vorm van kunstcreatie die het publiek direct betrekt bij het creatieve proces. Aan het begin van de 20e eeuw was deze benadering van kunst revolutionair. Avantgardistische groeperingen zoals de Dadaïsten gebruikten interactief theater om hun publiek (soms letterlijk) wakker te schudden en aan te zetten tot maatschappelijke reflectie. In de context van maatschappelijke stromingen zoals het feminisme en burgerrechtenbewegingen, kreeg die interactieve benadering van kunst vervolgens een nadere uitwerking.
“Met de komst van digitalisering is participatie het sleutelwoord geworden”
Maar pas sinds de komst van digitalisering is participatie het sleutelwoord. Niet alleen voor onze benadering van kunst, maar voor alomvattende cultuurervaringen. Via simpele programmeertaal creëren kunstenaars een platform voor het werk dat geen toegang vindt tot traditionele musea en expositieruimtes. Zo kun je bijvoorbeeld deelnemen aan kunstwerken zoals het multimediale Between YOU&ME van het Bredase duo Martin en Inge Riebeek, een kunstwerk en tegelijkertijd een platform voor digitale kunst in de openbare ruimte van Tilburg.
Sociale media maken het mogelijk een controlerende – en tegelijkertijd ontregelende – functie uit te oefenen op instituten die traditioneel bepalen welke kunst erkend en gevierd wordt. Zoals de TherMOLmeter, die het mogelijk maakt dat één een persoon met een Twitteraccount ervoor zorgt dat een professioneel productieteam peentjes zweet over de kijkcijfers van een nationaal televisieprogramma.
Suzanne van der Beek is o.a. docent Participatory Art van de Bacheloropleiding Online Culture, Tilburg University.
