Van speler tot speler

Narratieve rollenspellen als lesmateriaal voor longform improvisatietheater

Auteur: Koen Ilsen | Animatiestill: Pak Producties

Vier vrienden komen op een zondagavond samen. Ze spelen een tafelrollenspel. Ze maken personages en laten zich meeslepen door het verhaal dat ze samen creëren. Ze gedragen zich als doorleefde acteurs, soms urenlang. Nochtans heeft geen van hen een achtergrond in theater en van longform improvisatietheater hebben ze nog nooit gehoord. Hoe kun je dit soort spellen in theaterklassen introduceren?

Als theaterdocent heb je wellicht al eens het internet afgeschuimd op zoek naar leuke improvisatieoefeningen. Websites als improvencyclopedia.org bieden een heel arsenaal aan korte oefeningen die meteen inzetbaar zijn in de klas. Denk bijvoorbeeld aan ‘draaideur’ – populair gemaakt door het programma De Lama’s – waarin vier spelers doorschuiven en in steeds andere duo’s korte scènes spelen.

Longform improvisatietheater
Een nadeel van deze oefeningen is dat ze zeer fragmentarisch zijn. Ze zijn ontworpen om shortform improvisatietheater te spelen: van elkaar losstaande scènes, vaak met de intentie om het publiek te entertainen. De oefeningen zijn laagdrempelig en leuk en creëren daardoor de ondertussen diepgewortelde vooronderstelling dat improvisatietheater grappig moet zijn. Improvisatietheater is echter veel meer dan dat. Een interessante vorm waar in het kunstonderwijs nog weinig aandacht aan besteed wordt, is longform improvisatietheater. In deze variant proberen spelers samen een verhaal te brengen met een coherent plot en uitgewerkte personages. Deze vorm is minder vrijblijvend dan de shortform. Spelers moeten samen een spanningsboog opbouwen en hun personages dienen een verandering te ondergaan. Kortom: een avondvullende voorstelling die in het hier en nu ontstaat.

Accepteren, voortbouwen, ondersteunen en heldere personages en context creëren zijn essentiële vaardigheden voor improvisatie. Voor longform improvisatietheater zijn daarnaast ook het inzetten van verhaal- of scènestructuren en evolutie van een personage belangrijk. Waar er voor shortform improvisatietheater en de daarbijhorende vaardigheden heel veel didactisch materiaal te vinden is, is dat voor longform improvisatietheater schaarser. Het materiaal beperkt zich vaak tot de uitleg van het vormelijk concept. Voor de verwerving van de vaardigheden wordt opnieuw verwezen naar de shortform. Beginnende spelers van longform improvisatietheater hebben baat bij laagdrempelige speloefeningen waarin ze de vaardigheden specifiek voor deze vorm kunnen verkennen en verwerven. En dat is waar rollenspellen een meerwaarde kunnen bieden.

Spelen als onderzoek
In het kader van mijn masterproef voor de opleiding tot Educatieve Master Podiumkunsten aan LUCA School of Arts onderzocht ik of narratieve, coöperatieve rollenspellen kunnen worden ingezet bij het inoefenen van longform improvisatietheater. Een bekend voorbeeld van dit soort rollenspellen is Dungeons and Dragons. Ik wilde me richten op de lessen improvisatietheater in het Vlaamse Deeltijds Kunstonderwijs (DKO). In deze leercontext werd improvisatietheater als afstudeerrichting geïntroduceerd in 2018.

Veel van de vaardigheden die noodzakelijk zijn voor improvisatietheater zijn inherent aan narratieve, coöperatieve rollenspellen. In een narratief spel staat het verhaal centraal. De spelregels staan ten dienste van het creëren van personages en conflicten. Een spel is coöperatief wanneer de spelers niet tegen elkaar spelen maar samen werken aan een gemeenschappelijk doel. In improvisatietheater wordt op eenzelfde manier gewerkt. Er wordt een kader met afspraken/spelregels gecreëerd (wie, wat, waar zijn we?) en vanuit dit kader bouwen spelers samen een scène op.

In mijn onderzoek analyseerde ik drie bestaande rollenspellen: Alice is Missing (Hunters Entertainment), Forsooth! (Spoiled Flush Games) en The Extraordinary Adventures of Baron Munchausen (Hogshead Publishing). Alle drie de spellen zijn ontworpen om in een kleine groep aan een tafel te spelen. Ik bewerkte ze tot lesmateriaal voor longform improvisatietheater op de spelvloer. Samen met een team van theaterdocenten en doorgewinterde rollenspelers beoordeelde ik de spellen op de aanwezigheid van de hierboven beschreven improvisatievaardigheden. Vervolgens werden twee verschillende versies van de bewerkte spellen uitgetest met jongeren (15-18 jaar) uit de klassen theaterimprovisatie van de stedelijke academie (DKO). In dit artikel ga ik wat dieper in op het proces voor het spel Alice is Missing.

Lees het hele artikel in KZ02/2024

14. Influencers in de kunstles 56. Humane wetenschappen op school 52. Cultuur van de kerk 08. Kunstdocent in po, nuttig of nodig

Cover #6

Radically Mine! 2024 Winnend object juryprijs Leerlingenwerk vso De Berkenschutse (Heeze) Van Abbemuseum Foto Damion Thakoer (fragment)