Kunsteducatie ter bevordering van integratie
Auteur: Diana Bachour | Beeld: 1. Illustratie filosofie essay AHK (2021) Diana Bachour 2. Common Ground Foto Diana Bachour
Tijdens de eerste jaren van hun verblijf in Nederland wordt integratie een bijna dwingende gedachte voor veel nieuwkomers. Het woord inburgering is een van de eerste woorden die ze leren, naast andere, typisch Nederlandse woorden als gezellig, gratis en lekker.
In dit artikel besteed ik aandacht aan het proces van inburgering en integratie en de rol die kunsteducatie in dat proces kan hebben.
Inburgering wordt vaak verbonden met het leren van de Nederlandse taal, de keuze van een taalschool voor of na huisvesting, de gekozen gemeente, gezinshereniging, de tijd, de persoonlijke ambities en dromen, werk, herinneringen aan het verleden en, verderstrekkend, het naderbij komen en integreren in de Nederlandse samenleving en goed nadenken over wie ben ik nu? Waar ben ik nu, waar ga ik naar toe?
Het is waar, de bovenstaande zin is lang en tamelijk complex, dat komt omdat die nauwkeurig de ervaring beschrijft van elke nieuwkomer die, stap voor stap, een leven in Nederland begint.
Mijn begin
Net als elke nieuwe nieuwkomer begon ik mijn inburgeringsproces met het leren van de Nederlandse taal. In klaslokalen waar we regels en woordenschat oefenden, waar groepsgesprekken plaatsvonden en waar de spanning en vermoeidheid soms een hoogtepunt bereikten.
Na zes jaar ben ik ervan overtuigd dat de taal leren een cruciaal onderdeel is van integratie, maar niet het belangrijkste. Alles draait om de definitie van integratie en de centrale vraag: wanneer voel ik me echt geïntegreerd, wanneer voel ik me thuis?
In 2017 begon mijn reis naar Nederland, trots droeg ik mijn artistieke bagage uit Syrië en Oeganda met me mee. Ik herinner me levendig hoe ik in 2019, als masterstudent Kunsteducatie aan de AHK, met mijn medestudenten bij een van de eerste opdrachten werd uitgedaagd om me vrij te bewegen, mijn zintuigen te gebruiken en open gesprekken te voeren. De nadruk lag op onze persoonlijke beleving, er waren geen goede of foute antwoorden, alleen gedachten delen telde. Het staat in mijn geheugen gegrift als mijn eerste kennismaking met kunsteducatie. Destijds noteerde ik in mijn dagboekje: ‘Kunsteducatie is een dynamische ervaring waarbij individuen in veilige ruimtes worden uitgenodigd om verbinding met elkaar en met de omgeving te maken’. Opvallend is dat precies deze verbindingen de diepte en breedte van het integratieproces weergeven.
Impliciete inburgeringsaspecten
De Wet inburgering 2021 (Wi2021) heeft als doel ervoor te zorgen dat alle inburgeringsplichtigen snel en volledig kunnen meedoen in de Nederlandse samenleving. De wet heeft vijf subdoelen om dit doel te bereiken: de inburgering snel te laten beginnen; ervoor te zorgen dat de inburgeringsplicht binnen een redelijke termijn wordt vervuld; de inburgering moet aansluiten op de behoefte van de nieuwkomers; taalverwerving te combineren met participatieactiviteiten en de kwaliteit van het inburgeringsaanbod te garanderen.
Na lezing van de wettekst en het observeren van de praktijk ervan, concludeer ik dat de wet niet rigide is en dat er naast het kader nog zoveel meer andere aspecten zijn die – impliciet – belangrijk zijn voor het inburgeringsproces.
In dit artikel licht ik deze aspecten uit, zij krijgen in de praktijk minder aandacht. Mijn uitgangspunt is mijn ervaring. Enerzijds als persoon die zeven jaar geleden naar Nederland vluchtte, anderzijds als kunsteducator en onderzoeker die zich bezighoudt met de vraag hoe cultuur en kunsteducatie het inburgeringsproces kunnen bevorderen.
Aan de hand van drie voorbeelden uit de kunsteducatieve praktijk verken ik de mogelijkheden van kunsteducatie voor inburgering. De voorbeelden laten zien dat kunsteducatie een belangrijke rol kan spelen bij de bevordering van zelfredzaamheid, participatie en taalvaardigheid tijdens het integratieproces van nieuwkomers.
Het eerste voorbeeld is een project in Museum Catharijneconvent, het tweede voorbeeld betreft mijn afstudeerproject Common Ground en het laatste voorbeeld is Het Verhalenhuis.
Lees het hele artikel in KZ03/2024
