Thuiskomen in de les: hoe kunst en techniek een veilige plek creëren
Auteur: Helga Kock am Brink | Beeld: Pickpik RF-p
Wat betekent het om je thuis te voelen in de klas? In de lessen kunst en techniek van Helga Kock am Brink draait het niet alleen om vaardigheden, maar ook om vertrouwen, verbinding en herkenning.
Iedere leerling verdient een plek waar hij of zij zich welkom voelt. Niet alleen een ruimte om te leren, maar ook om te ontdekken wie je bent en om jezelf te kunnen zijn. In mijn lessen gebruik ik kunst en techniek daarom niet alleen als middel om vaardigheden aan te leren, maar ook als brug naar vertrouwen en verbinding.
De taal van leerlingen begrijpen
Om leerlingen te bereiken, moet ik hun wereld kennen. Dat betekent dat ik me moet verdiepen in hun humor, hun muziek en hun manier van communiceren. Soms voelt het alsof ik een nieuwe taal leer.
De ontwikkelingspsycholoog Jean Piaget beschreef hoe spel essentieel is in de ontwikkeling van kinderen. Het is de plek waar je mag experimenteren, fouten mag maken en ontdekken zonder angst. Veel van mijn leerlingen hebben juist dat stuk gemist. Door oorlog, armoede of migratie moesten ze te vroeg volwassen worden.
In mijn lessen probeer ik hen die speelruimte terug te geven. Soms letterlijk, met klei, hout of gevonden materialen. Ik herinner me een groep leerlingen die nog nooit met klei had gewerkt. De eerste aanraking vonden ze vies en ongemakkelijk. Om die weerstand te doorbreken, liet ik hen zogenaamde ‘crashtests’ doen: het materiaal onderzoeken zonder prestatiedruk. Zo ontstond er ruimte voor nieuwsgierigheid en plezier.
Kwetsbaarheid en muren
Niet elke poging tot verbinding slaagt meteen. Ik denk aan een Oekraïense jongen die de enige niet-Arabisch sprekende leerling in de groep was. Hij was teruggetrokken. Toen ik hem een ruimtelijke opdracht gaf, bloeide hij plotseling op: hij bleek aanleg te hebben voor bouwen en constructies. Zijn ogen straalden, zijn werk was zorgvuldig en doordacht. Toch trok hij zich korte tijd later weer terug achter zijn muur.
Het liet me zien hoe hardnekkig gevoelens van vervreemding kunnen zijn. Je kunt een deur op een kier zetten, maar soms waait hij weer dicht. Juist daarom is het zo belangrijk om geduldig te blijven zoeken naar manieren om muren af te breken.
Herkenning in kunst en cultuur
Kunst in mijn lessen is geen abstract concept. Het is een middel om herkenning te vinden in je eigen achtergrond én die van anderen. Ik laat daarom kunstenaars zien die verschillende werelden vertegenwoordigen: van Nederlandse meesters tot hedendaagse makers met een migratieachtergrond.
Toen ik werk liet zien van mijn Marokkaanse collega Nour Eddine Jarram, waarin decoratieve Arabische letters centraal staan, reageerde een Syrische leerling spontaan: “‘Dit lijkt op wat ik vroeger in mijn stad zag!”’ Vanaf dat moment durfde hij meer van zichzelf te laten zien in zijn eigen werk.
Kwetsbaarheid als kracht
Vaak wordt gezegd dat kunst leerlingen helpt hun zorgen te vergeten. Mijn ervaring is anders: kunst maakt hen juist kwetsbaar. Ze leggen immers iets van zichzelf op tafel. Daarom begeleid ik ze zorgvuldig, zodat ze die kwetsbaarheid leren zien als kracht.
Door samen te werken, ontdekken leerlingen dat ze iets bijzonders kunnen maken. Hun zelfvertrouwen groeit omdat ze ervaren dat hun bijdrage ertoe doet. Het besef dat je door creativiteit niet alleen iets leert, maar ook jezelf mag laten zien, is van onschatbare waarde.
Docent met vele rollen
Thuiskomen in de les vraagt van mij meer dan één rol. Soms ben ik docent, soms bouwvakker, soms luisterend oor, soms nieuwsgierige onderzoeker. En soms speel ik met een knipoog de luie dame die anderen het werk laat doen. Juist door die afwisseling, ontdekken leerlingen dat verantwoordelijkheid nemen ook onderdeel van het leren is.
Structuur en vrijheid wisselen elkaar af. Ik bied kaders, maar laat ruimte om zelf keuzes te maken. Zo ontstaat een balans waarin leerlingen zich veilig voelen om te experimenteren én verantwoordelijkheid leren dragen.
Thuiskomen in de les is meer dan leren: het is gezien worden, jezelf durven zijn.
Thuiskomen als proces
In een klas met zoveel achtergronden, talen en verhalen is thuishoren geen vanzelfsprekendheid. Toch groeit dat gevoel door kleine momenten: een grap die gedeeld wordt, een lied dat iedereen herkent, of een werkstuk waarin een leerling zijn identiteit durft te tonen.
Thuiskomen in de les betekent voor mij: landen, jezelf durven zijn en samenbouwen aan een gemeenschap.
Helga Kock am Brink is beeldend kunstenaar en docent techniek, kunst en beeldende vorming.