Vrouwen in de kunstcanon: Maak je lessen inclusief met Stichting F-site
In samenwerking met Kunstzone belicht Stichting F-site in elke editie een vrouwelijke maker die geschiedenis schreef maar te lang onderbelicht bleef. Door de bestaande canon te verrijken, kunnen meer leerlingen zich in de verhalen die ze tegenkomen herkennen.
Auteur: Thalia Lips | Beeld: Zelfportret (ca.1630) olieverf op canvas 74.6 × 65.1 cm National Gallery of Art Washington D.C. (given by Mr and Mrs Robert Woods Bliss) Judith Leyster Wikimedia Commons CC0 PD US
Grote kans dat leerlingen wel van Frans Hals hebben gehoord, maar niet van Judith Leyster. Het kan in bestaande lesmethodes zoeken zijn naar voorbeelden van vrouwen uit de kunstgeschiedenis. Stichting F-site brengt hier verandering in.
Op F-site.nu vind je verhalen van vrouwen die de geschiedenis hebben gevormd, maar te vaak onzichtbaar bleven. Voor docenten is er gratis en direct bruikbaar lesmateriaal beschikbaar. Het gaat om korte biografieën, context van de tijd waarin ze leefden, beeldmateriaal en klasklare opdrachten. Zo krijg je concrete handvatten om de kunstcanon te verbreden, zodat iedereen zich gezien en thuis kan voelen in de klas en de kunsten. In elke Kunstzone lichten we een van deze vrouwen uit, met deze keer: Judith Leyster.
Judith Leyster
Judith Leyster (1609-1660) is de bekendste vrouwelijke schilder uit de Gouden Eeuw (1575-1675). Ze werd geboren in Haarlem en ontdekte haar schildertalent in haar tienerjaren. Ze was de enige vrouw die net zo’n zwierige schilderstijl had als haar leermeester, Frans Hals (1582-1666). Haar schilderkunst is te herkennen aan de speelse taferelen. Ook zijn er vaak lachende mensen in haar schilderwerken te zien.
In 1633 schreef Judith zich in bij het Haarlemse Sint-Lucasgilde. Om tot een gilde te worden toegelaten, moest een schilder laten zien wat hij of zij voor talenten in huis had. Judith schilderde hiervoor waarschijnlijk haar beroemde zelfportret. Ze werd hierdoor toegelaten tot het gilde en dat was ook het moment waarop ze zich meesterschilder mocht noemen. Ook kreeg ze het privilige om een werkplaats te openen en leerlingen aan te nemen.
Artistiek en zakelijk
Naast haar creatieve talenten, was Judith ook zakelijk. Ze schilderde namelijk hoofdzakelijk voor de markt waar ze gemakkelijk haar schilderwerken kon verkopen. In die tijd was er veel vraag naar ‘huiselijke taferelen’, zoals spelende kinderen of een etend gezin. Het was dan ook niet verwonderlijk dat Judith zich vooral specialiseerde in dit genre.
‘Pas toen aan het einde van de 20e eeuw de waardering voor vrouwelijke kunstenaars toenam, ontstond er ook voor Judith Leyster belangstelling’ – Cees Straus, journalist dagblad Trouw.
Herontdekt
Na haar dood in 1660 werd Judith lange tijd vergeten. Pas eind 19e eeuw werd ontdekt dat bijvoorbeeld het bekende schilderij De Serenade van haar hand was. Langzaam maar zeker kwamen meer werken van haar hand boven water. Vandaag de dag wordt ze inmiddels gezien als één van de grootste schilders uit haar tijd.
Meer weten over vrouwen in de kunstcanon?
Meer weten of direct met een les aan de slag? Bezoek F-site.nu voor biografie, context en praktische opdrachten rond Judith Leyster en andere vrouwelijke makers.
Meewerken aan F-site?
F-site blijft groeien. We zijn voortdurend op zoek naar nieuwe verhalen en lesideeën die laten zien welke rol vrouwen in de kunstgeschiedenis hebben gespeeld. Zo wordt de site een steeds rijkere inspiratiebron voor in de klas. Heb jij een idee of een naam die niet mag ontbreken volgens jou? Laat het ons weten via hoofdredactie@kunstzone.nl
Dit artikel stond in KZ04/2025.
Thalia Lips is een communicatieprofessional en voorzitter van stichting F-site. Gedreven door gelijkwaardige representatie maakt zij vrouwengeschiedenis zichtbaar in het onderwijs.