Culturele achtergronden van leerlingen in kunstlessen integreren om betrokkenheid te vergroten
12-11-12025
Auteur: Charissa Elward | Beeld: CKV havo 4 – 1. Tekening van leerling geïnspireerd op het werk van Keith Haring 2. Leerling heeft geïnspireerd op haar eigen roots een patroon gemaakt en gedrukt op stof tijdens les My Roots Fotografie Charissa Elward
In een diverse samenleving is het belangrijk dat het onderwijs aansluit bij de culturele achtergrond van leerlingen. Het integreren van deze achtergronden in kunstlessen kan niet alleen het creatieve proces van leerlingen bevorderen, maar ook hun betrokkenheid vergroten.
Kunst van huis uit meekrijgen is niet vanzelfsprekend. In het gezin waar ik in opgroeide bijvoorbeeld, was er weinig tot geen aandacht voor kunst en cultuur. Musea bezoeken en naar theatervoorstellingen gaan, waren bij ons thuis niet aan de orde van de dag. Toch werd mijn creativiteit op een andere manier gestimuleerd. Als kind kreeg ik talloze boeken om kleding te ontwerpen, omdat mijn ouders wisten dat ik droomde van een carrière als modeontwerpster.
Uiteindelijk evolueerde het ‘willen worden van modeontwerpster’ naar ‘willen werken in de creatieve sector’. Mijn ouders wilden mij altijd graag ondersteunen en begeleiden bij het maken van een juiste opleidingskeuze, alleen wisten zij niet goed hoe. Ik had het geluk dat mijn zwager, die docent is, in mijn leven kwam toen ik negen jaar oud was. Dankzij zijn hulp vond ik mijn weg naar de juiste creatieve opleiding en belandde ik uiteindelijk op de kunstacademie. Daar ontdekte ik hoe belangrijk het is dat kunstonderwijs aansluit bij de achtergrond en ervaringen van leerlingen.
Als jongeren geen representatie zien van hun eigen achtergrond in de kunstwereld, dan kan ze dat een gevoel geven dat ze geen eigen plek hebben.
De rol van een culturele achtergrond
Uit de kennissynthese van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) blijkt dat cultuurparticipatie en -educatie niet alleen bijdragen aan de algemene ontwikkeling van kinderen en jongeren, maar ook krachtige middelen kunnen zijn om gelijke kansen in het onderwijs te bevorderen (LKCA, 2020). Tijdens de kunstlessen in mijn middelbareschooltijd en de periode op de kunstacademie, ervaarde ik vaak een bepaald ongemak. De voorbeelden die ik kreeg, weerspiegelden niet wie ik was of waar ik vandaan kwam. De kunstenaars en makers die tijdens de kunstlessen op school en academie voorbijkwamen, vertegenwoordigden slechts een beperkt deel van de creatieve wereld. Wanneer ik op de academie opzoek moest gaan naar inspiratiebronnen, stuitte ik vaak op weerstand bij mijzelf. Op dat moment wist ik nog niet goed waar dat gevoel vandaan kwam, maar later besefte ik dat een gebrek aan gelijkenissen en herkenning de oorzaak waren.
Wanneer kinderen en jongeren geen representatie zien van hun eigen achtergrond en cultuur in de kunstwereld, dan kan ze dat een gevoel geven dat ze geen eigen plek hebben. Het onderwijs zou hier bewust verandering in moeten brengen door een breder en inclusiever scala aan kunstenaars en stijlen te presenteren. Het is essentieel om al op jonge leeftijd leerlingen voorbeelden te geven waarin ze zichzelf kunnen herkennen om hun creatieve ontwikkeling te bevorderen.
Cultureel Responsief Lesgeven (CRL) biedt daar een waardevolle benadering voor. Het stelt docenten in staat om niet alleen kennis over te dragen, maar ook om de culturele ervaringen en perspectieven van leerlingen actief te betrekken in de lesstof. Dit zorgt ervoor dat de inhoud relevanter en herkenbaarder wordt, waardoor leerlingen zich meer verbonden en begrepen voelen. CRL draagt bij aan een gevoel van inclusie en versterkt de motivatie en betrokkenheid van leerlingen, vooral wanneer zij hun eigen cultuur gepresenteerd zien in hun leeromgeving (Van Blijswijk, 2023). Bovendien bevordert het een beter zelfbeeld, verhoogt het leerprestaties en kan het zorgen voor een sterke docent-leerling-relatie, wat essentieel is voor het creëren van een inclusieve en evenwichtige leeromgeving (Yahyaoui & Hubeek, 2024).
Cultuur als bron van creativiteit
De middelbare school waar ik lesgeef, heeft een diverse leerlingenpopulatie, waarvan velen geen affiniteit met kunst hebben en/of dit niet van huis uit hebben meegekregen. Het erkennen en benutten van de culturele kennis en ervaring van leerlingen kan bijdragen aan hun eigen creatieve ontwikkeling. Volgens de theorie van Funds of Knowledge beschikken kinderen over waardevolle kennis die zij hebben opgedaan in hun thuismilieu en bredere sociale omgeving. Door deze kennis actief te betrekken in kunstlessen, wordt een bredere en rijkere leerervaring gecreëerd waarin leerlingen gestimuleerd worden om op innovatieve en authentieke manier te denken en te creëeren (LKCA, 2020, pp. 11-12).
…
Lees het hele artikel in KZ04/2025.
Charissa Elward richt zich op sociaalmaatschappelijke vraagstukken, waarbij verbinding centraal staat. Elward volgt momenteel de verkorte docentenopleiding aan de Willem de Kooning Academie. En geeft en bedenkt educatieve workshops voor de klas en daarbuiten.
Bronnen:
LKCA. (2020). Gelijke kansen door onderwijs en cultuurparticipatie/-educatie: Kennissynthese. Geraadpleegd op 20 februari 2025, van https://www.lkca.nl/wp-content/uploads/2020/05/Gelijke-kansen-door-onderwijs-en-cultuurparticipatie-en-educatie_Kennissynthese.pdf
Van Blijswijk, R. (2023, 6 februari). Ruimte maken voor cultureel responsief lesgeven – Sabrina Alhanachi promoveerde erop. Stichting Nivoz. Geraadpleegd op 10 maart 2025, van https://nivoz.nl/nl/ruimte-maken-voor-cultureel-responsief-lesgeven-sabrina-alhanachi-promoveert-erop?
Yahyaoui, F., & Hubeek, J. J. (2024). Bevorderen van kansengelijkheid door
Cultureel Responsief Lesgeven. Geraadpleegd op 10 maart 2025, https://files.sgbsg.nl/redeu/uploads/2024/11/26123106/Farida-Yahyaoui-Jan-Jaap-Hubeek-Bevorderen-van-kansengelijkheid-door-Cultureel-Responsief-Lesgeven-Rotterdam-2024.pdf?