De regie in handen
Filmeducatie in het speciaal onderwijs
Auteurs: Fee Geerinck & Kim Schonewille | Beeld: Unsplash UL
Videoclips, films, games en scrollen op de smartphone: ook leerlingen in het speciaal onderwijs groeien op in een wereld vol bewegende beelden. Daarom is filmeducatie ook voor hen van groot belang. Helaas blijkt het lesmateriaal niet altijd goed aan te sluiten bij deze doelgroep. In 2021 richtte Filmhub Zuid-Holland, expertisecentrum voor filmeducatie, daarom de Werkgroep Speciaal Onderwijs op. Hun bevindingen zover.
Sinds de oprichting is de Werkgroep Speciaal Onderwijs vier pilotprojecten gestart, waar we verschillende lessen uit leerden. De eerste les, ‘bundel je krachten’, zit al in het DNA van het project: in de werkgroep komen twee leerkrachten, drie filmeducatieve aanbieders, twee kunst- en cultuurbemiddelaars en een filmdocent samen om te werken aan gepaste lesprogramma’s voor het speciaal onderwijs (so).
Rappen en boksen
Samen met een kunstvakdocent van educatief centrum Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR) maakten cluster-4-leerlingen uit groep 8 van de Rotterdamse so-school Mr. Schats Zuid een televisieprogramma, waarin ze terugblikten op hun schooltijd. In zeven lessen waren de leerlingen verantwoordelijk voor het hele proces; van het bedenken van het script tot het opnemen en monteren van de video’s. Zelfredzaamheid was daarbij een belangrijk uitgangspunt. De programmaonderdelen waren tamelijk kort en er werd gezorgd voor een goede afwisseling tussen fysieke en cognitieve opdrachten. Het resultaat was een diverse verzameling films, waaronder een rondleiding door de school, een boksinstructie en een videoclip waarin groep 8 haar rapkunsten liet zien.
Wat namen kunstdocenten mee uit dit project? Ten eerste: stel je flexibel op, elke les gaat namelijk anders dan je denkt. Een flexibele houding zorgt ervoor dat je kunt inspelen op onverwachte situaties en de diverse leerstijlen van de leerlingen. Ook belangrijk: leg de lat niet te hoog. Focus op het proces en niet op het eindresultaat. En ten slotte: moedig alle leerlingen aan om te experimenteren en fouten te maken. Blijf gedurende het proces complimenten uitdelen.
Herhaling als succesrecept
Een ander project dat de Werkgroep Speciaal Onderwijs ontwikkelde, heet Beeld Vormen. In het kader daarvan bezochten twee klassen van de Leidse mytylschool De Thermiek een filmtheater, onder begeleiding van een filmvakdocent. Het filmprogramma, samen met de school ontwikkeld door het International Film Festival Rotterdam (IFFR), bestond uit korte, vrolijke animatiefilms zonder dialoog. Zowel voor als tijdens de voorstelling reflecteerden de leerlingen op kleuren en vormen op het doek en leerden ze over het vertellen van verhalen aan de hand van bewegend beeld. De voorbereidende les werd meerdere keren gegeven, zodat die aangepast kon worden na de feedback van leerlingen en leraren. Bovendien wordt herhaling door veel so-leerlingen als prettig ervaren, vanwege de voorspelbaarheid. Ook verhoogt het de leeropbrengst, aangezien leerlingen telkens nieuwe inzichten uit dezelfde les halen.
Ook van dit project hebben we als werkgroep waardevolle lessen geleerd. Zo is het essentieel dat leerlingen een positieve les doormaken. Zorg voor een succeservaring bij de leerlingen door successen te benoemen. Ten tweede: maak het proces visueel. Breng alle stappen van een les in beeld met pictogrammen, zodat leerlingen weten waar ze aan toe zijn. Houd er ook rekening mee dat het voor veel so-leerlingen niet vanzelfsprekend is om eropuit te gaan. Afstemming tussen de culturele instellingen en de school is daarom van groot belang. En last but not least: werk als onderwijsinstelling samen met culturele instellingen om rijke en diverse programma’s te ontwikkelen. Het delen van ervaringen biedt nieuwe perspectieven voor alle betrokken partijen. Denk bijvoorbeeld aan het belang van prikkelarme kunstervaringen of het afstemmen van toegankelijkheidswensen.
Als Filmhub Zuid-Holland hopen we met projecten als deze aanbieders, leraren, vakdocenten en cultuurbemiddelaars te inspireren om aan de slag te gaan met filmeducatie in het speciaal onderwijs. Dat gaat soms met vallen en opstaan, maar in de kronkelende weg naar groei zit juist het plezier.
Fee Geerinck is consulent filmeducatie bij Filmhub Zuid-Holland. Ze adviseert leraren, vertoners en aanbieders en geeft trainingen over filmeducatie.
Kim Schonewille was tot voor kort hoofd educatie bij Internationaal Film Festival Rotterdam, nu ontwikkeladviseur bij Samen Ontwikkelen door Cultuur en freelance filmmaker. Ook adviseert ze scholen en organisaties op gebied van kunst- en cultuureducatie.
Filmhub Zuid-Holland adviseert, ondersteunt en inspireert organisaties op het gebied van filmeducatie. Meer weten? Klik hier.
Meer weten over filmeducatie in het so? Lees de publicatie ‘Filmeducatie voor het Speciaal Onderwijs’ hier.
