Kunstzone

ERROR404 – Kunst en leren in turbulente tijden

15/05/2025

Auteur: Nancy Schouten | Beeld: 1. Onze grenzen samen in de ruimte Jörgen Gario 2. De Schoolbel als soundtrack Nancy Schouten 3. Jij zegt het Melina Ruijter 4. DEAR X Myke Brugman & Iris Venema

Hoe kan kunsteducatie eruitzien wanneer structuren wankelen en regels vervagen? Dat laten vijftien educatieve experimenten van studenten van de master Kunsteducatie in Amsterdam zien.

Kunsteducatieve experimenten

In de module Teaching as Artistic Practice hebben studenten van de master Kunsteducatie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten diverse educatieve experimenten uitgevoerd op het snijvlak van kunst en educatie. De inspiratie voor de vijftien experimenten waren actuele kunsteducatieve theorieën als School as material (2018) van Melissa Bremmer en collega’s, en conceptuele sociaal-geëngageerde kunstpraktijken. 

Via de taal van kunst kunnen we een gezamenlijke draagkracht creëren voor de pijn die we zien. Tijdens de experimenten stuurden de studenten daarom niet aan op een bepaald eindresultaat of antwoord, maar lieten ze de leerlingen vrij in hun zoektocht en einddoel. In dit artikel lichten we vier van deze educatieve experimenten toe.

Vanuit deze experimenten is een door de studenten georganiseerde theatrale presentatie ontstaan: ERROR404. Deze vindt plaats op maandag 19 mei. Locatie: Marineterrein Amsterdam. Klik hier om je aan te melden en voor meer informatie.

 

Onze Grenzen Samen in Ruimte – Jörgen Gario

Elke strijd draait om grenzen—persoonlijk, moreel, talig of fysiek. We leren ze vaak pas kennen wanneer we eroverheen gaan, in tijden van conflict en verandering. 

Geïnspireerd door M.I.A.’s nummer Borders (2016) werkte kunsteducator Jörgen Gario met vmbo-leerlingen in Den Haag en kunstenaars in Amsterdam. Samen onderzochten ze zichtbare en onzichtbare grenzen en vertaalden deze via teksten en beelden naar een kunstzinnige grens in de ruimte, met een nieuwe, gezamenlijke betekenis. Dit experiment nodigt uit om grenzen bespreekbaar en zichtbaar te maken.

Bij Jörgen vervaagde ook de grens tussen kunstenaar en educator. Tijdens de workshops produceerde hij muziek en liet hij deelnemers teksten opnemen op nieuw gecomponeerde klanken.

Jörgen Gario aka UNOM (Sint Maarten, 1986) is als schrijver, performer en docent deel van Poetry Circle Nowhere. Naast zijn podiumkunsten, levert hij ook bijdrage aan nationale en internationale tentoonstellingen.

 

De schoolbel als soundtrack – Nancy Schouten

Wat gebeurt er wanneer middelbare scholieren hun eigen schoolbel componeren? Op het Coornhert Lyceum onderzochten leerlingen onder begeleiding van docent-musicus Nancy Schouten hoe geluid gedrag beïnvloedt. Weg met de standaardbel die automatisch tot inpakken en vertrekken leidt. Tijd voor iets eigens! 

In dit experiment ontwierpen leerlingen nieuwe belgeluiden die beter passen bij hun schoolcultuur. Van meditatieve hoorspelen tot vrolijke jingles: elke dag van de week kreeg een eigen klank. De schoolleiding fungeerde als jury en koos uit de creaties de bellen die binnenkort echt te horen zijn in het gebouw. 

Geïnspireerd door het boek Het prachtige risico van onderwijs van pedagoog Gert Biesta (2015), waarin hij pleit voor ruimte om als mens ‘in de wereld te verschijnen’, kregen leerlingen hier letterlijk een podium voor hun geluid. Schouten laat met dit project zien hoe zelfs een schoolbel kan uitgroeien tot artistiek statement – een moment van expressie, herkenning en creativiteit in de dagelijkse schoolroutine. 

Nancy Schouten (Leiden, 1978) studeerde schoolmuziek bij Codarts en musical artist bij DAPA. Ze werkt als muziekdocente en cultuurcoördinator bij het Coornhert Lyceum in Haarlem en als docent/speler bij jeugdtheatergroep De Vliegende Speeldoos. 

Jij zegt het – Melina Ruijter

In haar experiment Jij zegt het werkte kunsteducator Melina Ruijter met leerlingen uit leerjaar 2 havo/vwo. Elke leerling koos een eigen, veelgebruikte uitspraak – ongecensureerd – en verwerkte deze in een individueel textielwerk. Melina voegde vervolgens alle onderdelen samen tot één groot, gezamenlijk wandkleed. Ambacht en identiteit komen samen in een kleurrijk collectief kunstwerk.

Het project draait om co-constructie en legt op onderzoekende wijze het verborgen curriculum bloot: de taal en dynamiek die deze klas typeren. Geïnspireerd door textielkunstenaars als Joyce Overheul en Michael C. Thorpe nodigt Melina jongeren uit om hun stem letterlijk én visueel te laten klinken – rauw, persoonlijk en eerlijk. 

Melina Ruijter (Alkmaar, 1972) studeerde aan het Grafisch Lyceum Amsterdam, de HKU en rondde ook de docentenopleiding beeldend aan de Breitner Academie af. Ze is kunstdocent aan het Cartesius Lyceum in Amsterdam en bij diverse culturele organisaties.

 

DEAR X – Myke Brugman & Iris Venema

In dit experiment schreven leerlingen van de middelbare school anonieme briefjes met advies aan een leeftijdsgenoot. Vanuit hun eigen ervaringen motiveren en steunen zij ‘leerling X’. Zij werden hierin begeleid door kunstdocenten Myke Brugman en Iris Venema.

Geïnspireerd door het TikTok-account We’re Not Really Strangers, zagen zij in dat een kleine boodschap iets waardevols kan betekenen voor iemand anders. Door de aanhef ‘DEAR X’ te gebruiken ontstond er nieuwe ruimte waar leerlingen spelenderwijs herkenning, erkenning en verbinding tot leven riepen. Een krachtig bewijs dat jongeren elkaar écht iets te zeggen hebben. De installatie bestaat uit een soundscape, ingesproken door leerlingen, omringd door hun handgeschreven adviezen. 

Iris Venema (Delft, 2001) studeerde Fine Art and Design in Education aan Maastricht Institute of Arts. Ze werkt als docent Beeldende Vorming en Kunst Algemeen en kunstcoördinator op de ISW Gasthuislaan in ‘s-Gravenzande. 

Myke Brugman (Veldhoven, 1999) studeerde Docent Beeldende Kunst en Vormgeving aan de Hogeschool voor de Kunsten te Tilburg. Ze is werkzaam als docent op de Katholieke scholengemeenschap Etten-Leur waar ze het vak Tekenen & Media geeft en het brugklas atelier verzorgt.