Kunstonderwijs op OBS De Singel: ‘Met de inzet van muziek-, dans- en dramadocenten ontlasten we onze groepsleerkrachten’
01-05-2025
Auteurs: Marjo van Hoorn & Piet Hagenaars | Foto: Stefan van Ruijven (fragment)
‘Verstevig cultuuronderwijs door elke basisschool te verplichten een kunstdocent aan te stellen.’ Het was in 2024 een oproep van vakverenigingen, docentenopleidingen en culturele instellingen aan de Tweede Kamer. Toch kiezen schoolleiders daar niet altijd voor. Daarom ging Kunstzone in gesprek met verschillende basisscholen over hoe zij kunsteducatie vormgeven. In dit artikel is directeur Inge Werneke van OBS De Singel in Schiedam aan het woord.
“Je zou ons ouderwets kunnen noemen”, schrijft directeur Inge Werneke van OBS De Singel op de website van de school. “Kennis is nog altijd de beste voorspeller van maatschappelijk succes. We doceren kennis rond thema’s. Hierdoor bouwen de kinderen kennis op die bestaat uit aan elkaar gekoppelde concepten uit diverse vakgebieden, plus de bijpassende woordenschat.”
OBS De Singel in Schiedam is een school met een diverse populatie. Dat geldt voor het opleidingsniveau van de ouders, hun culturele herkomst en hun sociaal-economische achtergrond. Werneke: “We zijn gefocust op de kwaliteit van de kennisoverdracht, ook omdat we een school zijn waar rekenen en taal echt aan de orde moeten zijn. De school profileert zich om die reden dan ook niet op het gebied van kunstzinnige oriëntatie.”
Ontzorgd
De gemeente Schiedam stelt jaarlijks een budget beschikbaar voor basisscholen en dat zet De Singel in voor kunst en cultuur. Voor culturele uitstapjes en de inhuur van vakdocenten voor dans, drama en muziek. In het lesrooster zijn voor die vakken steeds blokken van zes weken gecreëerd.
“Het team wordt door de inzet van kunstvakdocenten ‘ontzorgd’. De groepsleerkrachten hebben het erg druk met lessen en voorbereidingen, alle tijd gaat daarin zitten. Bovendien beschikken ze niet over deskundigheid in die kunstvakken. Met de inzet van muziek-, dans- en dramadocenten kan ik hen ontlasten en voelen ze minder werkdruk”, zegt Werneke. De beeldende lessen verzorgen de groepsleerkrachten zelf, ze voelen zich daar meer in thuis.
Dramadocent Lotte Middendorp
Lotte Middendorp is actrice, theatermaker, en dans- én dramadocent. Na de mbo-theaterschool studeerde ze bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten af als docent drama. Op De Singel geeft ze nu ruim negen jaar les aan groep 1 tot en met 8, op alle drie de locaties. Alles bij elkaar is dat gemiddeld 8 tot 12 uur per week. Ze gebruikt geen specifieke dramamethode, ze ontwierp door de jaren heen een eigen leerlijn.
Middendorp vindt vooral het sociale aspect van belang in haar lessen. Ze zet in op de sociale vaardigheden van leerlingen en de opbouw van hun sociale kennis. “Als de sfeer in de groep niet goed is en leerlingen zich niet veilig voelen, is de basis om tot leren te komen heel klein. Een leerling kan dan niet groeien in zich uitdrukken, in spel.”
Haar eerste onderwijsjaren waren niet altijd makkelijk en hoewel ze zich in haar vak deskundig genoeg voelde, had ze na afloop van haar lessen vaak het gevoel dat ze gefaald had. Dat gevoel verdween geleidelijk en nu staat ze zelfverzekerd voor de klas. Per groep kiest ze bepaalde thema’s en werkt deze uit aan de hand van verschillende onderwerpen. Bij de kleuters kiest ze bijvoorbeeld voor fantasie en fysiek spel. Bij de oudere leerlingen voor personages, improvisatie en emoties.
Tijdens de eerste weken van een schooljaar is ze strak en streng. “Ik werk dan hard met ze aan mijn regels, zoals: iedereen gaat respectvol met elkaar om, je lacht elkaar niet uit, je moedigt elkaar aan met applaus. Ik leg het accent op de voorzichtige omgang met emoties, dat ze elkaar niet belachelijk maken en dat ze vertrouwen in elkaar en mij krijgen, fysiek en emotioneel.”
Met het team heeft ze vooral contact over pedagogische kwesties, niet zozeer over de inhoud van haar lessen. Ze voelt zich onderdeel van de school, wordt overal bij betrokken, maakt deel uit van de docentenmailbox en krijgt waardering voor haar werk.
Schoolmotto
‘De Singel-aanpak’ is denken, durven, doen. Deze dramales brengt Middendorp dat in praktijk door ze alle drie aaneen te smeden, met vakmanschap, lef en oog voor de leerlingen.
“Stel je voor, je voelt je ongelukkig, radeloos of wanhopig, hoe ziet je gezicht er dan uit? Probeer dit eerst voor je ogen op te roepen. Wat is je gezichtsuitdrukking, kun je die laten zien? Kun je die dan naar een ander ‘gooien’? Zo: door met twee gestrekte armen iemand uit je groep te kiezen die dat gezicht nadoet en er vervolgens een eigen versie van maakt en die weer naar iemand anders gooit?”
“Mijn vraag aan jullie is: wat is een locatie, weten jullie wat dat betekent?”
“Amsterdam juf, een zwembad juf, is een badkamer ook een locatie, juf” Meteen gonzen de voorbeelden door de ruimte. “Mooi zo, jullie weten het goed! Loop nu door elkaar heen. Zonder te praten. Als ik klap, sta je stil en beeld je de locatie uit die ik noem.”
Als de leerlingen wat rumoeriger in hun spel worden, zegt ze bedaard: “Ah, jammer, het wordt zo te rommelig en onduidelijk. Ik ga wat anders doen. Ik verdeel jullie in twee teams, om en om is steeds een lid van je team aan de beurt. Die komt naar voren en krijgt van mij een woord te zien, op mijn laptop. Hij of zij heeft 30 seconden om dat woord uit te beelden. Als je team het woord raadt binnen de 30 seconden, mag je nog eens.”
In een oogwenk zitten er twee groepen in opperste concentratie op de lage banken. Er ontspint zich een geanimeerde, aanvankelijk aarzelende, dan wervelende opeenvolging van woordverbeeldingen: “Je hebt het heet, je loopt door een woestijn, je probeert mooi te zijn, je beweegt op ballet.” “Hè, bewegen in een thee-aaa-terrr?” “Ja, zegt Middendorp lachend, wat zou een theater toch zijn?”
Wil je meer weten over het inzetten van vakleerkrachten in het basisonderwijs? Lees dan ook dit artikel: Een vakleerkracht verrijkt het aanbod van de Academie en Vakvereniging voor Schoolleiders. AVS helpt schoolleiders nóg beter te worden in hun vak, bijvoorbeeld met opleidingen die speciaal voor hen zijn ontwikkeld.
