Kunstzone

Kunstonderwijs op OBS De Voorsprong: ‘Onze muzieklessen moeten bijdragen aan de sociale ontwikkeling van leerlingen’

01-03-2025

Auteur: Marjo van Hoorn | Beeld: Pexels PL

‘Verstevig cultuuronderwijs door elke basisschool te verplichten een kunstdocent aan te stellen.’ Het was in 2024 een oproep van vakverenigingen, docentenopleidingen en culturele instellingen aan de Tweede Kamer. Toch kiezen schoolleiders daar niet altijd voor. Daarom ging Kunstzone in gesprek met verschillende basisscholen over hoe zij kunsteducatie vormgeven. In dit artikel zijn de muziekdocenten van OBS De Voorsprong in Den Haag aan het woord.

Pratend, schrijvend en overleggend. De leerlingen van groep 5 en 6 zijn druk aan het werk. Meester Aniel gaf hen vandaag twee nieuwe woorden: ‘nachtploeg’ en ‘maangestalten’. Ze moeten in groepjes van vijf er twee zinnen mee maken, dus leggen ze eerst nog maar eens aan elkaar uit wat ze betekenen. Op de achtergrond klinkt muziek. Zodra ze tevreden zijn met hun zinnen moeten ze er een rap van maken. Ze luisteren naar elkaar, lachen, grappen, zingzeggen de woorden, en ja, opeens is ie er, de rap.

In de volgende lessen zal het accent meer op muziek liggen. Ze gaan aan de slag met de beatbox en een muziekdocent begeleidt hen bij het maken van een ‘old school’ rap. Aniel: “Mijn eerste doel, samenwerkend leren, is bereikt. Ze luisteren naar elkaar, overleggen. Aan het tweede werken we nu: oefenen met woorden en hun betekenis, de woorden omzetten in een raptekst.”

Meester Aniel
Aniel (51) komt oorspronkelijk uit het bedrijfsleven. Veertien jaar geleden stapte hij eruit en begon in het onderwijs. Speciaal onderwijs, cluster 4, meteen voor de klas. Hij specialiseerde zich als vakdocent horeca, schreef onderwijsmethodes en startte OFTB EDUCATION bv, dat tussen- en naschoolse activiteiten op scholen en in wijken organiseert. Vanwege zijn praktische, pedagogische en didactische vaardigheden geeft hij het eerste half jaar één uur muziekles aan groep 3 en 4, de tweede helft één uur aan groep 5 en 6. Hij volgde de muziekdocent op, die vakinhoudelijk heel goed was, maar de groepen niet aan kon. Voor bepaalde lesonderdelen werkt hij samen met een vakspecialist muziek.

Gevraagd naar zijn onderwijsopvattingen zegt hij: “Mijn activiteiten moeten bijdragen aan de sociale ontwikkeling van leerlingen, om hun (zelf)vertrouwen en zelfredzaamheid te laten groeien. Mijn kernwaarden zijn structuur, veiligheid, (zelf)vertrouwen en onderwijs.”

OBS De Voorsprong
De Voorsprong is een openbare basisschool in de Haagse Schilderswijk. De leerlingen komen uit de directe omgeving van de school. De afgelopen jaren was De Voorsprong een leerkansenprofiel-school. Dit profiel kenmerkt zich door een verlenging van de leer- en ontwikkeltijd met zes uur per week voor alle kinderen. Dit wordt gesubsidieerd door de gemeente Den Haag.

De recente beslissing om deze subsidie voortaan te verdelen over alle scholen in Den Haag heeft ertoe geleid dat van de zes uur extra les per week er nog vier over zijn. De school koos ervoor twee uur per groep te besteden aan vakken die een combinatie zijn van ontspanning, ontwikkeling van fijne motoriek, kunst (muziek en drama), bewegend leren, onderzoekend leren en ontwerpen, en burgerschap/debatteren.

De lessen worden gegeven in de zogenoemde niet lesgebonden KOEL-uren (Kunst, Onderzoek & Expressie Les). Binnen de uurnorm van 25 zouden deze vakken ondergesneeuwd raken omdat veel aandacht nodig is voor taal en rekenen. Door ze in de KOEL-uren te geven, is er de garantie dat er werkelijk les in wordt gegeven en niet af en toe of helemaal niet, omdat de groepsleerkrachten er geen tijd, affiniteit of deskundigheid voor hebben.

Juf Yanaica
24 peuters zitten naast elkaar in een grote ruimte, op speciale matten.
Er is een muziekinstallatie, een groot beeldscherm waar filmpjes op worden vertoond en een koffer met instrumentjes. Yanaica laat de peuters woorden van lenteliedjes zingen en ritmisch bewegen op muziek, elk kind gebruikt er een shakertje bij. Ze hebben veel plezier en volgen nauwgezet haar aanwijzingen. De les besluit met yoga-oefeningen, zoals de vlinderhouding en de zonnegroet.

Yanaica (43) is bij Codarts opgeleid tot saxofonist. Ze toerde onder andere zeventien jaar met Tineke Schouten. Ze volgt op dit moment de hbo-opleiding Pedagogisch Educatief Professional, heeft een bedrijf (Muziek & Beweging 4 kids), ontwikkelt educatieve programma’s voor po en kinderdagverblijven, en is cultuurcoach bij SKVR. Op De Voorsprong geeft ze yoga-muziek-les aan de groepen 1-2 (elk een uur). Verder geeft ze nog les op vier basisscholen in Rotterdam en op een kinderdagverblijf.

Over haar aanpak zegt ze: “De oefeningen heb ik beschreven in een leerlijn van twee jaar. Ik wil de kinderen muzikale basisvaardigheden leren en laat ze op een vrolijke manier kennismaken met ritme, altijd verbonden met taal. Ze leren luisteren naar woorden, spreken ze uit en zingen en bewegen erop. Verder leer ik ze muzieknoten en instrumenten gebruiken in combinatie met beweging en percussie.”

Relatie groepsleerkrachten
Noch Aniel, noch Yanaica toetsen de voortgang van hun leerlingen. Wel voeren ze gesprekken met de groepsleerkracht, meestal over hoe het in de klas gaat, ook buiten de muziekles.

Yanaica: “Om goede lessen te kunnen geven wil ik een relatie opbouwen met de groepsleerkrachten. Een gesprekje vooraf of na de les, over kinderen die nieuw zijn, kinderen die moeilijker zijn in gedrag. Ik overleg met hen, vraag tips, vraag ook naar de thema’s die ze behandelen, daar sluit ik dan op aan. Er is geen inhoudelijke samenwerking, er zijn wel leerkrachten die af en toe even kijken.”

Aniel: “Ik voer vooraf overleg met groepsleerkrachten, bijvoorbeeld over waar ze tegenaan lopen. Dat is in deze groepen vooral rekenen, ontbreken van woordenschat en leren samenwerken. Sommigen vinden het uur een pauze, sommigen komen even kijken. Maar je geeft elkaar wel steeds mee wat je hebt meegemaakt.”

Wil je meer weten over het inzetten van vakleerkrachten in het basisonderwijs? Lees dan ook dit artikel: Een vakleerkracht verrijkt het aanbod van de Academie en Vakvereniging voor Schoolleiders. AVS helpt schoolleiders nóg beter te worden in hun vak, bijvoorbeeld met opleidingen die speciaal voor hen zijn ontwikkeld.

Lees ook: Kunstonderwijs op Basisschool De Peppels/De Canadas: ‘We zijn samen verantwoordelijk voor de kunstzinnige ontwikkeling van leerlingen’

Kunstonderwijs op OBS De Singel: ‘Met de inzet van muziek-, dans- en dramadocenten ontlasten we onze groepsleerkrachten’