Mijmering #23: Kunsteducatie buiten de kaders van school
Blog / Dagmar Baars / 24-04-2025
Kan je als kunsteducator eigenlijk wel een betekenisvol leerproces faciliteren binnen de schoolmuren? Of gebeurt dat eerder buiten school, in de echte wereld? Dagmar Baars raakt geïnspireerd tijdens een wandeling door een Joodse wijk in Antwerpen.
De Antwerpse namiddagzon is heet, de wind fris. Fris zoals de groene blaadjes die zich in het tempo van tuinkers op een vochtig watje uit hun knopen wringen. Op een terras aan de rand van de stad wentel ik me dankbaar in dit feestelijke vitamine-bad, tot ik ineens bruut word onderbroken. “Waar ging jouw masterscriptie eigenlijk over en doe je daar nog iets mee?”, vraagt mijn tafelgenoot lurkend aan een lokaal product.
Ik verschuil me achter mijn hooikoorts, wrijf over mijn neus en zeg uiteindelijk: “Dat ging over de betutteling van kunst binnen onderwijs. Kunst moet je niet kortwieken met vooraf gestelde leerdoelen. Kunst moet vrij zijn. Tegelijkertijd is die vrijheid geen garantie voor impact. Soms blijft het gewoon stil aan de andere kant. Zo werkt dat met ‘wilde dingen’, die doen niks op commando. Misschien wordt kunst sowieso pas betekenisvol buiten de kaders van een school of museum?”
’s Avonds, als er genoeg gefilosofeerd is over verse blaadjes en andere wilde dingen, wandelen we naar huis. Langs onze route staat zoals altijd de synagoge donker afgetekend tegen een nachtelijk decor. Het is er druk. Mannen, vrouwen en kinderen lopen door elkaar heen. Iedereen in het zwart. Het is een bekend gezicht, maar het voelt nog steeds alsof ik naar een voorstelling kijk die zich buiten mijn stuk om voltrekt. We kijken. We doen nooit mee.
Verderop in dezelfde straat staat een jonge vrouw in de deuropening van een gigantisch pand. Als ze we haar passeren spreekt ze ons aan. Het is sjabbat en het gasfornuis in haar keuken staat verdiepingen hoger nog te branden. Omdat ze tijdens deze viering geen apparaten mag bedienen, vraagt ze ons of wij het gas uit willen draaien. Normaal is dat een taak voor de buren, maar die zijn er vandaag niet. We volgen haar over de drempel. We passeren deuren, talen, ogen, geuren, begroetingen en rijkelijk versierde ruimtes.
Met een zak Matzes en een reep chocolade als dank, staan we niet veel later weer op de stoep. “Béter dan een museumbezoek”, jubel ik tegen mijn vriend. Ik probeer mijn uitleg van eerder kracht bij te zetten. We werden namelijk even onverwachts meegesleurd in een andere wereld. Een échte wereld die niet zomaar voor het grijpen ligt. Soms moet je dus wachten tot je gegrepen wordt. Net als bij kunst!
De dag erna denk ik aan de vrouw in de deuropening en hoe betekenisvol zulke momenten zijn. Omdat er op dat moment niemand is die wil luisteren naar mijn overdenkingen, vraag ik ChatGPT in hoeverre ik als kunsteducator eigenlijk een betekenisvol leerproces kan faciliteren binnen de schoolmuren. “Mooie, bijna existentiële vraag — het raakt aan een fundamenteel punt in onderwijs: het vertrouwen in het leerproces zelf”, ratelt de taalmachine. Het kiest duidelijk voor een poëtische inslag want het wauwelt nog wat over stenen gooien, rimpels op het water en eindigt dan met iets heel anders: “De les is vaak het zaad. Het leerproces zelf — het wortelen, groeien en verbinden — gebeurt grotendeels buiten jouw zicht.” Net als tuinkers op een vochtig watje dus.