Mijmering #25: Tussen kunst en educatie, wat is de juiste balans?
Blog / Dagmar Baars / 10-10-2025
Kan je een goede kunsteducator zijn als je zelf geen kunstenaar bent? Daar worstelt Dagmar Baars nogal eens mee en het antwoord lijkt meer voor de hand te liggen, dan het op het eerste gezicht lijkt.
Toen ik naar de toelatingsdag ging van AKV St. Joost in Breda, stond ik binnen 45 minuten alweer buiten. “Véél te jong, ga nog maar even buitenspelen,” was de feedback. Ik begon te twijfelen over de kunstacademie. Misschien toch een klein St. Joost-trauma? Ik fladderde vervolgens wat rond op de HKU in Utrecht, woonde colleges bij op de universiteit, maar overtuigd was ik niet.
Eén ding wist ik wel zeker: als kind uit een docentenfamilie was het absoluut niet mijn intentie om in hun voetsporen te treden. Voor mij waren ‘lesgeven’ en ‘lijden’ synoniem aan elkaar. Het leek me vreselijk. Vreemd genoeg meldde ik me tóch aan voor de toelatingsdag voor de opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving en werd ik aangenomen – tot groot genoegen van mijn docerende bloedverwanten.
Educatie of kunst?
Tijdens en net na de opleiding hield ik mezelf nog voor dat ik tóch vooral kunstenaar wilde zijn. In mijn atelier maakte ik echter meer koffie- en lunchverzoeken via WhatsApp dan dat ik beelden produceerde. Het kunstenaarsbestaan voelde veel te solistisch. Na een paar jaar gaf ik daarom mijn atelier en bijbehorende ambities op en noemde ik mezelf voortaan ‘kunsteducator’. Dat jasje paste me lange tijd héél goed, maar sinds dit studiejaar weet ik niet zo goed meer hoe ik het moet dragen. Ben ik niet te veel educatie? Moet ik niet meer het kunstenaarsbestaan omarmen?
De meeste studenten die ik onderwijs, worden later zelf docent of educator. Mijn lessen draaien vaak om de vraag: Waartoe leidt kunstonderwijs? Ik fiets er pedagogen, filosofen en kunstenaars in, maar merk dat ik vooral de tijd volpraat met het waarom. Het hoe is intussen ergens vastgekoekt in de binnenzak van mijn professionele identiteit.
Underdressed
Sinds kort werk ik samen met andere makers uit verschillende disciplines, met studenten die zich een half jaar lang in een artistiek proces willen storten. De bronnen die mijn verhaal voor een klas toekomstige docenten en educatoren jarenlang hebben geïllustreerd, bieden me nu geen houvast meer. Ik voel me een beetje underdressed in mijn rol als kunsteducator. Want wie ben ik om een artistiek proces te faciliteren en begeleiden, als ik het in mijn eigen atelier heb laten versloffen? Ben ik wel interessant voor deze studenten als ik op LinkedIn enkel de titel educator draag? Is kunstenaarschap eigenlijk een voorwaarde om deze studenten goed te begeleiden?
Misschien weet ik diep vanbinnen al dat dat niet zo is. Je kunt volgens mij ook kunstenaar zijn in de manier waarop je de wereld ziet en vormgeeft. Niet per se als maker binnen één discipline, maar wel in je hoofd en in je handelen.
Alleen: Hoe vertaal ik dat naar mijn lessen? Waar begin ik?
Misschien precies daar, in het ongemak. Niet bij een titel, niet in een atelier, maar in het zoeken zelf. Daar valt het meeste te leren.
Dagmar Baars is docent aan Hogeschool de Kempel en aan Fontys Academie voor Beeldende Vorming. Daarnaast runt ze haar eigen onderneming, EindBaars Producties, waarin ze projecten ontwikkelt en uitvoert op het gebied van kunst, filosofie en educatie.
