Kunstzone

Achter de Schermen

Auteur: Henk Langenhuijsen | Beeld: 1. AFFA, Thumbnailfoto BBBB. 2. BBBB Directors Samson Tesfom (Sammy), Malumba Anderson en Samuel Abraham, Foto BBBB. 3. Maryana Golovchenko met gitaar Sounds for freedom

Eritrese jongeren mengen zich nauwelijks met andere Nederlanders. Breaking Barriers Building Bridges, een Rotterdams initiatief, haalt deze jongeren van hun eiland en hoopt een brug te slaan. Muziek is daarbij belangrijk en dat geldt zeker ook voor Sounds for freedom. Voor Achter de Schermen, een rubriek over het maakproces, spreekt Kunstzone met deze verbinders.

Samuel Abraham is de oprichter van Breaking Barriers Building Bridges (BBBB). Ruim 30 jaar geleden kwam hij als kind vanuit Eritrea naar Nederland. Hij werkt in Rotterdam als financial en is binnen de Eritrese gemeenschap bekend als rapper, mc en organisator. Muziek was altijd belangrijk voor hem; het hielp hem over zijn verlegenheid heen te komen en gaf hem vrijheid. Dat wil hij ook anderen meegeven. ‘Ik heb altijd geprobeerd iets voor de maatschappij te betekenen. Sinds een aantal jaren bied ik samen met Samson Tesfom (Sammy) en Malumba Anderson een traject van zes maanden aan met kunstzinnige workshops in verschillende disciplines en werken we aan een presentatie die een paar keer in Theater Zuidplein in Rotterdam te zien is.’
‘De voorstelling is niet het belangrijkste,’ licht Abraham toe. ‘We zijn geen theatermakers, maar communitybouwers. Het gaat ons vooral om empowerment en inspiratie voor jongeren die dit niet vanuit hun thuisbasis meekrijgen. We willen hen zelfvertrouwen geven en hun eigenwaarde vergroten. We werken vooral met nieuwkomers; soms hebben ze een Wajong-uitkering en bieden we eigenlijk zorg, maar dat maakt niet uit. Wel zoeken we steeds meer verbinding met Nederlandse jongeren, omdat dan de magie plaatsvindt.’
BBBB richt zich vooral op Eritrese nieuwkomers. ‘Ze zoeken elkaar op en mengen niet goed met Nederlanders. Als ze bij elkaar zijn, spreken ze alleen Tigrinya (de Eritrese taal) en drinken ze veel alcohol. Ze komen van een andere wereld. Ik herken dat en zie het als een probleem, omdat zij zich dan niet kunnen ontwikkelen. Voorafgaand aan het traject hebben we een promotietour en gaan we in Rotterdam naar ISK-scholen, internationale schakelklassen voor nieuwkomers. Maar ook via social media bereiken we veel jongeren, omdat we inmiddels bekend zijn. Ik heb een groot netwerk. Jongeren doen graag mee. Ze voelen hier de warmte, laagdrempeligheid en positiviteit die ze nergens anders krijgen. Je moet soms wel geduld hebben, want deze jongeren praten niet of komen niet opdagen. Maar wij geven niet op. We willen ze graag een tweede, derde of vierde kans geven.’

Samen maken
Na aanmelding krijgen jongeren meerdere disciplines aangeboden. ‘Sammy geeft les in dj en zang, Malumba geeft theaterles en ik ben rapper en mc, master of ceremony,’ vertelt Abraham. ‘Zes maanden is voldoende, omdat ze anders afhaken, er moet ergens naartoe gewerkt worden. De voorstelling maken we samen, dan komen de drie takken bij elkaar. Daar ligt de kracht. Als coach leveren we ook een bijdrage door gedrieën een eigen hiphopnummer te brengen en daarmee benadrukken we nog eens dat het van ons samen is.’
De titel van de eindshow van de groep van 2023 is The real world. ‘Iedereen heeft verwachtingen over hoe het leven zal zijn,’ vertelt Abraham. ‘Natuurlijk wil je dat alles goed gaat. Het is leuk om zo te denken, maar in de echte wereld werkt het niet altijd zoals je zou willen. Het leven zit vol verrassingen. Verwacht het onverwachte.’ In een van de theaterfragmenten speelt iemand een Nederlandse moeder die niet wil dat haar dochter omgaat met ‘dat soort mensen’ en benadrukt ze herkenbare discriminerende vooroordelen. Een nare gewaarwording, die gelukkig positief eindigt als de moeder uiteindelijk toch voor haar dochter kiest.
‘Ik was na de show heel trots,’ zegt Abraham. ‘Het was een feest. Het kost veel energie om alles goed op de rails te krijgen en positief te blijven. Zeker met een fulltime job, maar dit maakt mij rijker dan mijn maandsalaris.’

Sounds for freedom
Op De Kosmopoliet, een nieuwkomersschool in Amsterdam, is het ook feest. Maryana Golovchenko zingt een lied over blijdschap in het Oekraïens, haar moedertaal. Enkele kinderen zingen vrolijk mee en verstaan de hele tekst, anderen zingen slechts enkele woorden mee, maar voelen wel de betekenis. Tijdens het slotlied van het concert mogen ze allemaal voor in de klas het lied Feestbeest zingen voor de aanwezige vaders, moeders, broertjes en zusjes. Ze gaan helemaal los en genieten zichtbaar. Het is een mooie afsluiting van Free as a Songbird, een muziekproject van Sounds for freedom.

In de zomer van 2022 is Evelien Graat met steun van enkele fondsen met dit project gestart. ‘In het eerste jaar is Free as a Songbird uitgevoerd in twintig nieuwkomersklassen met leerlingen uit meer dan tien landen. De deelnemende scholen kregen zestien weken lang muzieklessen aangeboden in minimaal twee klassen. Ik heb scholen eerst gebeld met de vraag waar ze behoefte aan hadden en toen kwam dit eruit: ondersteuning bij hun taalmethode.’ Het interactieve concert is de afsluiting van het project. Kinderen spelen hierin de hoofdrol en treden samen met enkele musici op. Inmiddels is er een team van gespecialiseerde muziekdocenten en artiesten dat met twaalf scholen voor primair onderwijs in Noord- en Zuid-Holland samenwerkt.
‘Muziek is de grootste inspiratiebron geweest om mijn dromen te volgen,’ vertelt Graat. ‘Nu is het tijd om iets terug te geven aan de samenleving en mij in te zetten voor kwetsbare mensen, vooral kinderen.’ Ze is opgeleid als klassiek violist en speelt al vanaf haar vijfde jaar, daarnaast is ze songwriter en muziekleraar. Momenteel krijgt ze zangles en binnenkort hoopt ze met eigen Engelstalige nummers naar buiten te treden. ‘Ik werkte zeven jaar als viooldocent bij het Leerorkest in Amsterdam en dat vond ik erg inspirerend. Muziek kan emotionele vrijheid geven. Het versterkt de cognitieve en sociaal-emotionele functies in de hersenen en verbetert het geheugen én de taalverwerving. De combinatie muziek en taal komt daarom samen in onze projecten.’

Taalmethodes
‘Nieuwkomers leren bij ons zingend de Nederlandse taal’, legt Graat uit. ‘Woordenschat, uitspraak en klankvorming zijn in de lessen verweven. Onze muziekmethode sluit aan op taalmethodes die in veel nieuwkomersklassen worden gebruikt en is gebaseerd op de BAK-woordenlijst (Basiswoordenlijst Amsterdamse Kleuters). Deze lijst bevat 3000 woorden: 2000 basiswoorden en 1000 uitbreidingswoorden.
De lessen zijn in samenwerking met muziekdocenten, muziektherapeuten en taalprofessionals ontwikkeld en sluiten aan bij thema’s die in de taalmethodes worden behandeld. Klankvorming en uitspraak worden vaak overgeslagen bij het aanleren van een taal, woordbegrip staat meestal voorop. Met grappige zangoefeningen geven we daar aandacht aan.’
Graat: ‘We hebben een schrijfteam dat liedjes schrijft. Onze liedjes spelen met letters en klanken, zoals Ontbijtrap met het lastige woord ‘sinaasappelsap’. Andere liedjes spelen met woorden met b en p, of de Nederlandse g. In elk liedje zitten ongeveer tien BAK-woorden. Spelenderwijs leren kinderen klanken en de betekenis van de woorden. Muziek en taal zitten in verschillende hersenhelften en daarom is het belangrijk om die twee te stimuleren.’
‘Ken je de film Music of the heart?’, vraagt Graat tot slot. ‘Het is een film uit 1999 over een vioollerares die in Harlem vioollessen geeft aan kansarme jongeren. Eerst staat iedereen sceptisch tegenover haar plannen, maar gaandeweg heeft ze succes. Dat wilde ik ook en die droom lijkt nu uit te komen.’

www.breakingbarriers.nl
www.soundsforfreedom.com
www.lowan.nl/po/lesmateriaal/bak-lijst

KZ03/2024