AI is het nieuwe Photoshop

Auteur: Floor Roos | Beeld: Joost van Kemenade Combinatie fotografie en AI (Midjourney i.c.m. Adobe Lightroom)

‘Je kunt in de creatieve sector niet meer om AI heen. Als student aan een creatieve opleiding zul je je op dat vlak moeten ontwikkelen.’ Zegt Joost van Kemenade, docent-onderzoeker aan Sint Lucas opleiding Digital Design and Motion. Samen met drie andere docenten onderzocht hij het afgelopen studiejaar wat de invloed is van artificial intelligence op het creatieve maakproces.

Het team benaderde het onderwerp vanuit verschillende beroepsmatige kanten: Chris Detweiler is lector Filosofie en Beroepspraktijk bij De Haagse Hogeschool. Hij keek tijdens het project naar de ethische implicaties van het gebruik van AI in de creatieve sector. Alice Schut, onderzoeker bij het lectoraat Filosofie en Beroepspraktijk ook bij De Haagse Hogeschool, onderzocht de creatieve (on)mogelijkheden die het gebruik van AI ontwerpers biedt. Wouter Sluis-Thiescheffer is lector Media Design aan de HAN. Zijn aandacht ging uit naar hoe teksten met AI begrijpelijker gemaakt kunnen worden, bovendien onderzocht hij hoe AI creatieve ontwerpprocessen verandert.

Onvermijdelijke onderwijstoekomst
Joost van Kemenade over hun gemeenschappelijke kennisuitwisseling en de experimenten in zijn lessen: ‘We merken dat AI minder leeft bij onze studenten dan we op voorhand dachten. Mijn studenten worden enorm beïnvloed door creators op Instagram. Deze (gevestigde) artiesten zijn radicaal tegen AI en laten zich meer horen dan de voorstanders van AI.’ Toch laat hij zijn studenten ermee kennismaken, omdat daar volgens hem de onvermijdelijke toekomst ligt. Hij vergelijkt de opkomst van AI met de introductie van Photoshop. ‘Deze software bracht destijds een enorme verandering in het creatieve proces teweeg. Ineens gingen dingen anders, sneller. Met grote gevolgen voor de workflow van de ontwerper.
Artificial intelligence zou daarin – opnieuw – een verschuiving kunnen brengen.’ Van Kemenade ziet het als een nieuwe tool die ingezet kan worden tijdens het proces van een creatieve maker, bijvoorbeeld als ideeëngenerator of juist als uitvoeringsinstrument.

Goede begeleiding van studenten is daarbij belangrijk. ‘Iedereen kan Photoshop installeren en dat gebruiken. Dat wil niet zeggen dat je daar dan vaardig in bent.’ De leercurve zit volgens hem in de mate waarin je controle hebt over AI, ofwel goed kunt prompten (aanwijzingen geven). ‘Dat je eruit krijgt, wat je eruit wilt krijgen en dat je deze intelligentie op zo’n manier gebruikt dat het je iets extra’s biedt, buiten dat wat je zelf kunt bedenken.’ Om AI te kunnen voeden, is het noodzakelijk dat je je maakproces begrijpt. ‘Dan weet je wanneer en welke soort inspiratie je wilt opvragen. Daarnaast is een rijke ontwikkeling van belang om dito input te kunnen geven aan het programma. Als je altijd in een witte kamer hebt geleefd en je bijvoorbeeld geen enkele kunstenaar kent, ben je behoorlijk beperkt als je met AI moet genereren.’

Mens nog steeds regisseur
Hij begrijpt overigens goed dat veel ontwerpers tegen het gebruik van AI zijn. ‘Ik besef dat ik me in een luxepositie bevind. Ik maak geen deel uit van een artist community die geld moet verdienen met kunst.
Ik snap dat zij bang zijn dat kunst niets meer waard wordt nu iedereen met artificial intelligence beelden kan genereren. En ook dat zo een groot deel van het werkplezier weggenomen wordt. Wat je leuk vindt om te doen, is niet meer het meest efficiënte en meest belonende.’
Uiteraard is lang niet iedereen negatief; verschillende kunstenaars experimenteren juist met de nieuwe mogelijkheden. ‘Ik hoorde over muzikanten die hun algoritme verkopen. Ze trainen een offline AI in hun eigen specifieke stijl en bieden deze te koop aan. Met deze getrainde AI kunnen de kopers vervolgens artwork maken in de stijl van die muzikant of ontwerper.’

Niet iedereen is digitaal zo vaardig. Wat is nu precies datgene waar creatief ondernemers zich in onderscheiden van kunstmatige intelligentie?
‘Als mens initieer je. Dat doet AI (nog) niet. En als mens cureer je. AI geeft alles evenveel waarde. Het zegt zelfs letterlijk ‘Als AI heb ik geen persoonlijke voorkeuren’, als je het daarnaar vraagt.’
Hiermee houdt de mens voorlopig de regie over het creatieve maakproces. Wat de toekomst gaat brengen kan Van Kemenade niet inschatten. ‘Er gebeurt zo ontiegelijk veel, met topsnelheid.’

Noodzaak meer onderzoek
De onderzoeksgroep wil in 2024 een subsidieaanvraag indienen en de samenwerking hervatten. Allen voelen de noodzaak van meer onderzoek naar de (on)mogelijkheden van AI in de creatieve sector en het onderwijs. Vooral om de nieuwe generatie ontwerpers te helpen bij deze paradigmaverschuiving in hun werkveld.

Van Gerwen denkt door Digitale geletterdheid in het kunstonderwijs 26. Muziek produceren met AI Aan de slag met AI-tools en lesmateriaal

Cover #6

Radically Mine! 2024 Winnend object juryprijs Leerlingenwerk vso De Berkenschutse (Heeze) Van Abbemuseum Foto Damion Thakoer (fragment)