De conceptkerndoelen zijn gepubliceerd: wat kun je hier nu al mee?
Auteur: Piet Hagenaars | Foto: Sander Koning
De conceptkerndoelen zijn gepubliceerd: wat kun je hier nu al mee?
Auteur: Piet Hagenaars | Foto: Sander Koning
De conceptkerndoelen voor de leergebieden mens en natuur, mens en maatschappij, kunst en cultuur, bewegen en sport en de moderne vreemde talen zijn in november 2024 gepubliceerd. Met Viola van Lanschot Hubrecht (curriculumontwikkelaar SLO) en Marthe Brinkel (lid kerndoelenteam en vakdocent op basisschool en pabo) blikt Piet Hagenaars terug op het werk van het kerndoelenteam. Dat benadrukt de ontwikkeling van het artistiek creatief vermogen en het belang van maken, meemaken én betekenis geven.
Geactualiseerde kerndoelen
Ruim een jaar geleden begon het kerndoelenteam kunst en cultuur van SLO aan de opdracht om conceptkerndoelen te ontwerpen voor het primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs. Andere teams, zoals die voor Nederlands en rekenen-wiskunde, waren hier al eerder mee gestart, omdat die vakken volgens het ministerie van OCW tot de zogenoemde basisvaardigheden behoren. Deze geactualiseerde kerndoelen zijn nu nog ‘conceptkerndoelen’, omdat ze in 2025 worden ‘beproefd’. SLO haalt dan feedback op van scholen, leerkrachten en vakexperts over de praktische toepasbaarheid van deze doelen. Op basis daarvan scherpt ze de doelen aan en worden ze daarna als definitieve conceptkerndoelen aan OCW aangeboden en start het wetgevingstraject. Als dit traject is afgerond zijn de kerndoelen definitief. Dan werkt SLO op basis daarvan concrete leerlijnen uit, die leraren en scholen ondersteunen bij de implementatie.
Actualisatie van de kerndoelen is nodig omdat de huidige verouderd zijn en te weinig richting geven aan het onderwijsprogramma. Volgens Mariëlle Paul, staatssecretaris Funderend Onderwijs en Emancipatie, is het nu “onvoldoende duidelijk wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Ook is het curriculum te vol. Te veel maatschappelijke opgaven komen op het bordje van leraren. We moeten daarom keuzes maken en focus aanbrengen. Het nieuwe curriculum wordt concreter en legt meer nadruk op lezen, schrijven en rekenen. Zo zorgen we voor meer duidelijkheid voor leerlingen én leraren” (Mariëlle Paul, 2024).
Kunst & Cultuur
Voor het leergebied kunst en cultuur zijn voor het primair onderwijs en de onderbouw voortgezet onderwijs elk zeven conceptkerndoelen ontworpen. Die zijn in drie domeinen ondergebracht: ‘Artistiek creatief vermogen’, ‘Maken en betekenis geven’, en ‘Meemaken en betekenis geven’. Alle domeinen zijn hetzelfde geformuleerd om de doorlopende leerlijn van het leergebied voor po/so naar onderbouw vo/vso concreet te maken. De conceptkerndoelen één tot en met drie beschrijven vaardigheden die gekoppeld kunnen worden aan de conceptkerndoelen vier tot en met zeven (Van Lanschot Hubrecht & Warmer, 2024, p. 27).
Het eerste domein gaat over de ontwikkeling van het ‘artistiek creatief vermogen’ en is gericht op de ontwikkeling van creativiteit in een artistieke context, op reflectieve vaardigheden, en het toekennen van betekenis aan kunst en erfgoed in cultuur. In het domein ‘maken en betekenis geven’ ligt de nadruk op het maken van eigen werk met kunstzinnige technieken en vaardigheden. Het derde domein ‘meemaken en betekenis geven’ betreft het kijken en luisteren naar uitingen van kunst en cultuur en de achtergrond ervan.
Elk conceptkerndoel heeft eenzelfde structuur, net zoals dat bij de andere leergebieden het geval is. Het begint met een ‘doelzin’, een kernachtige formulering, zoals: “de leerling onderzoekt het eigen artistiek creatief vermogen”. Daarna volgt een uitwerking van de doelzin (“het gaat hierbij om…”) en worden er enkele voorbeelden gegeven (“te denken valt aan…”) (SLO, 2024).
Betekenis geven
Voor dit artikel sprak ik met Viola van Lanschot Hubrecht en Marthe Brinkel van het kerndoelenteam kunst & cultuur. Zij kijken met tevredenheid terug op het werkproces van het kerndoelenteam. Viola: “Het proces was weliswaar pittig, maar we hebben de deadline gehaald, dankzij de inzet van de leden van het kerndoelenteam en het werk van mijn SLO-collega’s. We hebben de kernteamleden voorzien van veel verschillende bronnen, iedereen was steeds goed ingelezen. Het ontwikkelproces was een gezamenlijke zoektocht waarbij we steeds verschillende invalshoeken bespraken.”
Marthe: “Je hebt in het onderwijs weinig tijd om over de essentie van je vak te praten. Nu kreeg ik de mogelijkheid om daar echt over in gesprek te gaan met mensen van allemaal verschillende vakgebieden, afkomstig uit heel Nederland. Waar we elkaar steeds konden vinden is in het belang van ‘betekenis geven’. Die betekenis zit in een choreografie die je danst of waar je naar kijkt, een muziekstuk dat je speelt of waar je naar luistert, of een schilderij dat je maakt of bekijkt. Als je daar je eigen achtergrond, belevingswereld en/of ervaringen bij betrekt, geef je daar ook weer betekenis aan. Misschien een andere betekenis dan wat de maker in eerste instantie heeft bedacht.”
Langzaamaan kwam het kerndoelenteam tot drie kernen, die nu als domeinen in de conceptkerndoelen opgenomen zijn voor zowel het po/so als de onderbouw vo/vso. Het team streefde ook naar samenhang tussen de kunstvakken binnen het leergebied kunst en cultuur én met andere leergebieden. Met samenhang heeft Marthe veel ervaring op haar basisschool, waar thematisch werken regel is. “Als je zo werkt worden allerlei vakgebieden geïntegreerd in het thema. De leerlingen werken dan vanuit allerhande kennis en vaardigheden aan het thema, waarin ook kunst en cultuur een plaats heeft. Dan krijgt het dus voor hen meer betekenis.”
Bekijk de conceptkerndoelen zelf!
Viola merkt afsluitend op dat de conceptkerndoelen misschien niet voor iedereen direct inzichtelijk zijn, maar dat de toelichting veel verduidelijkt. Neem daarom de tijd om ze zelf te bekijken en rustig door te nemen. De precieze uitwerking van de conceptkerndoelen vind je hier, op de website van SLO, met een toelichting daarop in het Toelichtingsdocument conceptkerndoelen kunst en cultuur.
Fase van beproeven
Ken je scholen die geïnteresseerd zijn om de conceptkerndoelen te beproeven in hun onderwijspraktijk? Meld je dan hier aan.
Wil je op de hoogte blijven van de actualisatie van de kerndoelen? Meld je dan aan voor de automatische nieuwsupdates.
Piet Hagenaars houdt zich bezig met advies over en onderzoek naar het beleid en de praktijk van cultuuronderwijs in het funderend onderwijs en op de docentenopleidingen. Hij promoveerde in 2020 op historisch beleidsonderzoek naar cultuuronderwijs in het funderend onderwijs.
Daarvoor was hij onder meer directeur van de elkaar opvolgende landelijke kennisinstituten LOKV (1999-2001), Cultuurnetwerk Nederland (2001-2012) en LKCA (2013).
Bronnen
Van Lanschot Hubrecht, V. & Warmer, M. (2024). Toelichtingsdocument conceptkerndoelen kunst en cultuur (PDF). SLO.
Mariëlle Paul (2024, 25 november). “Als u een ambassadeur nodig hebt, ben ik beschikbaar! Ik wil wel solliciteren hoor! zegt de volgende leraar lachend.” (Foto Instagram).
SLO. (2024, november). Conceptkerndoelen kunst en cultuur. SLO.