De macht van het boek
Auteur: Henk Langenhuijsen | Beeld: Cover Hij/hem – Een ABC van regenboogboeken Redactie: Eric de Rooij, Coen Peppelenbos & Doeke Sijens. Uitgeverij kleine Uil, Groningen 2023 Omslagontwerp: 247design
De macht van het boek
Auteur: Henk Langenhuijsen | Beeld: Cover Hij/hem – Een ABC van regenboogboeken Redactie: Eric de Rooij, Coen Peppelenbos & Doeke Sijens. Uitgeverij kleine Uil, Groningen 2023 Omslagontwerp: 247design
Dat boeken belangrijk kunnen zijn voor het ontwikkelen van je identiteit, hoeft geen betoog. Sterker nog, boeken kunnen je leven veranderen. Zeker als je jong bent, kunnen ze ramen openen, lucht geven, voor herkenning zorgen en perspectief bieden. Het onlangs verschenen boek Hij/hem – Een ABC van regenboogboeken is een verrassende verzameling met persoonlijke verhalen over betekenisvolle boeken.
Lezen op de kaart
Het boek heeft een opmerkelijk vertrekpunt: iedere letter van het alfabet levert een schrijver op. Daarbij komt dat het zich beperkt tot de H binnen de LHBTIQI-gemeenschap. Die logica slaat goed beschouwd nergens op en werkt willekeur en onvolledigheid in de hand. Je zou kunnen stellen dat het boek een ratjetoe is en bovendien niet zo heel actueel.
Toch staan er verrassende, persoonlijke beschouwingen in, die vergeten boeken en schrijvers onder het stof vandaan halen en laten zien hoe boeken je de weg kunnen wijzen. Dat is interessant, niet alleen vanwege die specifieke boeken, maar ook om het belang van lezen weer eens op de kaart te zetten. Na het nieuwste Pisa-rapport, het driejaarlijks grootschalig internationaal vergelijkend trendonderzoek naar de vaardigheden en kennis in wiskunde, lezen en natuurwetenschappen van 15-jarigen waaruit blijkt dat een kwart van de Nederlandse scholieren afkoerst op laaggeletterdheid, kan dat zeker geen kwaad.
Hij/hem – Een ABC van regenboogboeken kwam tot stand via een driekoppige redactie: Eric de Rooij, Coen Peppelenbos en Doeke Sijens.
Ze leveren bijdragen, evenals gastschrijvers. Een van hen is Klaas la Roi (1990) die de laatste letter kreeg toebedeeld, wat een mooi verhaal over Jan de Zanger oplevert. Deze jeugdboekenschrijver kreeg ooit veel jongeren aan het lezen en La Roi neemt je mee in zijn herbeleving van Ik ben naar Wladiwostok uit 1983. Het boek was ooit belangrijk voor hem omdat hij toen voor het eerst las dat het oké is om op mannen te vallen. Het toont ook dat uit de kast te komen veertig jaar later nog steeds een worsteling kan zijn (zie ook Kunstzone 01/2024 – Achter de Schermen).
De idee het alfabet als vertrekpunt te nemen, brengt nog meer herinneringen aan boeken naar boven, zoals Giovanni’s Room (1956) van James Baldwin, De getatoeëerde Lorelei (1968) van Jaap Harten, De gevleugelde (2015) van Arthur Japin en Kartonnen Dozen (1991) van Tom Lanoye. Interessant is de overpeinzing van Peppelenbos bij de autobiografische roman Voor een verloren soldaat van Rudi van Dantzig uit 1986. Het boek gaat over een vriendschappelijke relatie tijdens de tweede wereldoorlog tussen een soldaat en een jongen. Peppelenbos las het voor het eerst in 1990. Hij beschrijft hoe je na herlezing een lijn kunt trekken naar het heden, naar Pim Lammers die, na een verhaal met een soortgelijke relatie, bedreigd werd en naar Ted van Lieshout die eveneens openlijk schreef over een relatie met een volwassen man. Ook vertelt hij hoe anders zijn leeservaring nu, na enkele decennia is, omdat je de eerste keer niet alles zag of begreep. Of in ieder geval anders in je geheugen hebt opgeslagen.
Lezen, lezen, lezen
De aanleiding voor dit boek met leeservaringen was de lijst met de mooiste regenboogboeken van Tzum. Een dergelijke regenbooglijst is ook te vinden bij de Regenboog 100 van Hebban. ‘Een handige lijst,’ zo constateert De Rooij in de inleiding. ‘Van groot belang ook om de wereld verder te ontdekken, maar toch vooral een lijst met titels. Dit boek gaat verder en daarmee is het voor zowel jongeren als docenten een waardevol boek, al zijn het wel boeken van enige tijd geleden. Voor de actualiteit moet je bij Tzum en Hebban zijn. Laatstgenoemde heeft de nieuwe editie samen met queer lifestyle magazine Winq gemaakt. Opvallend is dat de boeken van Splinter Chabot twee keer bovenaan eindigden. Eerst was dat Confettiregen en in 2023 Als de Hemel genoeg ruimte heeft. Dat hij een bekende verschijning is en een rolmodel zal wellicht hebben bijgedragen.
Het is een open deur, maar laat het nog maar eens gezegd zijn: lezen opent nieuwe werelden en bevordert niet alleen de leesvaardigheid, maar ook het kritisch en creatief denkvermogen. Het kan dus je leven veranderen.
Hij/hem – Een ABC van regenboogboeken is verschenen bij Uitgeverij kleine Uil.