De belichtingsdriehoek leren

Ludodidactiek als toepassingsvorm

Auteur: Annemée Dik | Beeld: © Annemée Dik Een opgeloste puzzel (Utrecht)

Wat doe je als een nieuwe leerweg het toekomstperspectief van je vak onzeker en onbestemd maakt? Dan wil je er juist een stevigere basis voor leggen, gewoon, dwars tegen die trend in. Maar natuurlijk wel op zo een aantrekkelijk mogelijke manier.

Om het vmbo overzichtelijker te maken, het een betere reputatie te geven en de leerlingen eerder kennis te laten maken met het toekomstige werkveld, wordt vanaf het schooljaar 2025 een nieuwe leerweg geïntroduceerd. De nu nog theoretische leerweg en de gemengde leerweg worden daarin samengevoegd.  De onderbouw blijft inhoudelijk redelijk hetzelfde, maar in de bovenbouw wordt er een nieuw systeem van exameneisen geïntroduceerd. De leerling werkt bijvoorbeeld voor bepaalde vakken in opdracht, voor een opdrachtgever (het liefst een extern bedrijf). Er kunnen ook bepaalde keuzevakken vervallen, zoals het vak fotografie.

X11 in Utrecht, een school voor vmbo en havo, fungeert als een pilot-school maar zou daar pas in 2023, het jaar nadat ik mijn studie afrondde, echt mee beginnen. Vandaar dat er een bepaalde onzekerheid ontstond over het vak fotografie. Zou dit worden samengevoegd met het vak Media Vormgeving en ICT (mvi), als zelfstandig vak blijven bestaan, of bij het vak beeldende kunst worden gevoegd?

Spel en spelersprofielen
Ondanks die onduidelijkheid wilde ik een lessenserie ontwerpen – misschien ook wel om het vak te promoten – waarin de leerlingen gedurende een beperkt aantal lessen de basis van fotografie op een leuke manier zouden leren. De belichtingsdriehoek, de drie belangrijkste instellingen van fotografie, vormt die basis en deze bestaat uit de ISO-waarde (lichtgevoeligheid), diafragma en sluitertijd. Tamelijk saaie kost lijkt het. Hoe leer je dat je leerlingen op een leuke, toegankelijke manier? Daar gebruikte ik ludodidactiek voor.

Als het ontwerp ludodidactisch goed ontworpen is, zijn drie begrippen van toepassing; play, directe feedback en vrijheid. Play is een staat waarin we spelenderwijs iets kunnen leren. Vaak sta je meer open om dingen te leren door middel van play dan in een reguliere les, waar lesboeken en schriften worden gebruikt. Door ludodidactiek in te zetten, geef je de leerling duidelijke kaders, een speldoel (dat inspeelt op de leerdoelen van de les), direct feedback en ook vrijheid.

Ik besloot een belichtingsdriehoekspel te ontwerpen nadat ik merkte dat mijn leerlingen goed reageerde op kleine oefeningen in spelvorm. Aan de hand van een kleine enquête leerde ik hen kennen als spelers en zo ontdekte ik of ze waarde hechtten aan tijdsdruk, regels, gezelligheid en valsspelen. Een spelersprofiel is essentieel in de ludodidactiek, want als je niet inspeelt op het spelersprofiel dan sluit het spel niet aan.

Lees het hele artikel in KZ02/23

Misdaadfotografie in de kunstles

Cover #6

Radically Mine! 2024 Winnend object juryprijs Leerlingenwerk vso De Berkenschutse (Heeze) Van Abbemuseum Foto Damion Thakoer (fragment)