Funny how?
Humor in film in de klas
Auteur: Vincent Hodde | Beeld: Goodfellas Burkhard Mucke (fragment), CC BY SA 4.0 Wikimedia Commons
‘How Am I Funny?, een filmliefhebber weet waarschijnlijk meteen in welke filmklassieker dit wordt gezegd. De quote van Joe Pesci’s personage uit Goodfellas (Martin Scorsese, 1990) vat goed samen waar dit artikel over gaat: wat maakt een film grappig, wat vinden leerlingen grappig en wat doen docenten op het gebied van humor in hun lessen?
In 2021 schreef ik al eens over het herontdekken van de ‘stomme’ films van Buster Keaton voor mogelijk gebruik in de klas. Mijn vraag was of leerlingen iets van Keatons honderd jaar oude films kunnen leren.
Ik beantwoordde die vraag niet volledig; nu ik weer een artikel schrijf over humor in film lijkt het me goed om hun perceptie op de wereld serieus te nemen. Dat wil zeggen: geen oude films naar nu halen, maar het huidige tijdperk – met alle sociale media vormen en uitingen – als uitgangspunt te nemen.
Humor en TikTok
Het eerste probleem waar ik op stuit als cinefiele snob, c.q. filmpurist, is of het videomateriaal, geüpload naar sociale media, als film beschouwd kan worden. Mijn collega’s van Netwerk Filmeducatie zouden zeggen van wel, al het bewegend beeld ‘van muziekvideo’s tot TikTok-filmpjes.’
Ik ben wat conservatiever en pleit voor een duidelijkere afbakening van thematische en stilistische kenmerken.
Van alle sociale media heeft TikTok onder jongeren waarschijnlijk het grootste bereik. Het zou ook het meest als film beschouwd kunnen worden. Voor mij is montage een belangrijk aspect dat film tot film maakt. Op TikTok wordt er veel gebruik gemaakt van montage, ofwel het ordenen van beeld in een bepaalde volgorde. Een opvallende trend op TikTok is dat video’s (of film) autonoom gemaakt worden en dat het aannemen van meerdere ‘personages’ door middel van verschillende camerahoeken een suspension of disbelief oplevert.
Nu ik bepaalde uitingen op TikTok potentieel als film – en daarmee als kunstvorm – beschouw, rest mij om de humor daarin te analyseren.
Meteen de lastigste kwestie van dit artikel, want wat is grappig; ‘Funny how?’
Er zijn zoveel filmpjes op TikTok waar jongeren dubbel om liggen en waar ik totaal niets van begrijp. Wat maakt deze filmpjes zo grappig; ‘How Am I Funny?’ De jonge filmmakers maken gebruik van klassieke vormen van montage (stilistisch) die teruggaan tot een eeuw geleden – de volgorde en timing van shots heeft een bepaald, cognitief effect op de ontvanger.
Aan de andere kant lijkt de humor (thematisch) toch echt subjectief en context- en generatiegebonden. Een eenduidige ‘formule’ van een TikTok (humor)hit onder jongeren is niet eenvoudig te geven. De meeste docenten hebben wel een idee wat er leeft onder hun leerlingen en kunnen dus goed aansluiten bij wat er populair is onder hen. In de praktijk zijn ook docenten steeds actiever op TikTok, bijvoorbeeld met lerarenaccounts die hun leerlingen ook buiten de lesuren bereiken.
Onder andere Meester Jesper (@meesterjesper), Meester Hidde (@meesterhidde) en Juf Sanne (@jufsanne123) zijn trendsetters die met grappige en snelle (lees: korte) filmpjes, die ook muziek en dansjes bevatten, werken. Ze maken ze ook regelmatig met hun leerlingen zelf, maar ze drijven ook letterlijk de ‘spot’ met het gedrag van leerlingen, door zichzelf voor te doen als leerling. Kortom: TikTok biedt voldoende potentie om betrokkenheid te genereren onder leerlingen, die er ook hun docenten mee volgen. Tegelijkertijd leren zij ook wat grappig kan zijn, en hoe je dit met een filmpje voor elkaar kunt krijgen door bepaalde kunstgrepen toe te passen.
