Kunstzone

Kunstwerken om te gedenken

Auteur: Hanne Hagenaars | Beeld: Doina Kraal The survival of the Faintest 2009 Foto Peter Cox

In 1997 bezocht ik de tentoonstelling Wat af is, is niet gemaakt tijdens het Festival aan de Werf in Utrecht. Daar zag ik een sculptuur die mij totaal uit het lood bracht. Een oorspronkelijk witte, ouderwetse mannenonderbroek die met zetmeel was opgestijfd, vervolgens zwart gekleurd en op een sokkel geplaatst. Het kledingstuk leek wel gedragen door een onzichtbaar persoon. De titel 1929-1992 verwijst naar het geboorte- en sterfjaar van de vader van de kunstenaar Job Koelewijn. Het was de onderbroek die zijn vader droeg toen hij doodging, vertelde iemand mij. Het zette allerlei levendige scenario’s in werking. Hoe vraag je om die onderbroek aan je moeder? Misschien hielp de kunstenaar met het afleggen van zijn vader en nam hij ongemerkt de onderbroek mee. Het directe contact met de dood, middels de handen van de zoon en vervolgens als een in memoriam op een kunsttentoonstelling, dat is bijna ondraaglijk intiem. Mogelijk is het niet de laatst gedragen onderbroek, en is dat verhaal een mythe, maar evengoed confronteert het mij als kijker met rituelen rondom de dood, met het kwetsbare lichaam. Een klein monument met een ongekende intimiteit.

Hoe iemand te gedenken is een onderwerp dat me al lang fascineert. De dood is de grote onbekende in ons leven, iedereen is er wel een beetje bang voor. Doodgaan is een eenzaam moment, een overgang naar het onbekende; en geliefden in dit leven kunnen niets anders doen dan de ander laten gaan. De dood maakt achterblijvers eenzaam, er is gemis en ze weten niet zo goed wat te zeggen, vaak is er een gebrek aan woorden om over de dood te praten. In welke taal is de dood bespreekbaar? Verlies en gemis zijn onzichtbaar, hoe geef je dat vorm? Hoe zorg je ervoor dat je iemand niet helemaal kwijtraakt, hoe hou je deze persoon in ere?

Over je verlies praten met anderen voelt soms als lastigvallen, want het brengt mensen nogal eens in verlegenheid. Het voelt alsof je ze een kilo verpakt beton in handen legt. Te zwaar, niet te tillen. Maar vrijuit praten maakt het voor achterblijvers lichter, is mijn ervaring.

Oproep
Heb je wel eens een werk gemaakt om iemand te gedenken? Een vriend of vriendin die is overleden, een familielid, of een dier waar je intens van hield. Het werk kan van alles zijn, een portret, een tekening, een trui van die geliefde die je nog steeds draagt. Alles is mogelijk.
Stuur je werk met een korte beschrijving naar mij (hannehagenaars@gmail.com). Ik werk aan een boek over kunstwerken die iemand gedenken. Je werk maakt kans om in het boek te worden opgenomen of op een website te worden getoond. Dat gebeurt natuurlijk altijd in overleg.