Kunstzone

Muziek met een doel

Service-learning methode toegelicht

Auteur: Lina van Dooren | Foto: Saso Tusar (fragment) via Unsplash

Bij muziek maken voor een goed doel denken we vaak aan een benefietconcert. Maar in de muziekles op school kunnen we daar zoveel méér mee doen. Service-learning is een pedagogische werkwijze die ervaringsgericht leren combineert met maatschappelijk engagement. Wat leerlingen in de (muziek)les op school leren, wordt met service-learning ingezet voor een goed doel in de maatschappij.

Wat service-learning is en hoe het er in de praktijk uit kan zien, illustreer ik in dit artikel aan de hand van een voorbeeld uit mijn muzieklespraktijk op een internationale school. Het startpunt was een opdracht voor mijn 12-jarige leerlingen om muziek te componeren voor eenvoudige videospelletjes, die ze zelf hadden gemaakt bij het vak design. Deze zelfontworpen spelletjes zijn gericht op jonge kinderen en hebben een pedagogisch karakter; spelers leren spelenderwijs tellen, woorden correct spellen, leren over de habitat van dieren, enzovoort. Leerlingen kregen van mij eerst de opdracht te bestuderen hoe muziek gebruikt kan worden in dit soort games. Ze speelden enkele spelletjes en analyseerden de muziek aan de hand van muzikale bouwstenen. Hierna gingen ze zelf aan de slag en creëerden muziek voor hun eigen videospelletjes.

Balans: leren en dienen
Deze leeropdracht had twee doelen: leren over muziek in media, zoals videogames, en leren componeren in verschillende muziekgenres. Deze doelen werden vervolgens verbonden aan een maatschappelijke behoefte. De leerlingen merkten op dat pedagogische spelletjes voor jonge kinderen meestal niet gratis zijn. Daarom wilden ze een gratis versie maken, die voor iedereen toegankelijk is. Ze zagen een behoefte en wilden die dienen via de gegeven leeropdracht. Service-learning is een balans tussen wat leerlingen leren (learning) en het dienen in de samenleving (service).

Reflecteren verbindt
De leerlingen reflecteerden gedurende het hele proces in een logboek. De nadruk lag op de verbinding tussen de nieuwe vaardigheden (leerdoelen) en de maatschappelijke component (een voor iedereen toegankelijke versie). Leerlingen reflecteerden op het nut, maar ook het verslavende aspect van videospellen, en op de vraag of muziek daaraan bijdraagt. Ze dachten bijvoorbeeld na over hoe het tempo van de muziek de gamer beïnvloedt. Ze testten muzikale ideeën uit en voegden geluidsopnamen toe aan hun logboek. Ook gevoelens kregen een plaats in het logboek, maar werden niet geëvalueerd.

Samenwerken is cruciaal
Bij service-learning is samenwerking met de doelgroep cruciaal. In mijn voorbeeld vroegen leerlingen aan jonge kinderen wat ze leuk vinden aan videospelletjes en welke muziek hun voorkeur heeft. Leerlingen verzamelden informatie die belangrijk is voor hun beoogd publiek. Deze informatie beïnvloedt het leren, maar leidt ook tot een relevante uitkomst. Samenwerking met andere vakken op school komt bij service-learning vaak voor, al is dat zeker niet noodzakelijk.

Waarom (niet)?
Met service-learning worden kennis en vaardigheden praktisch toegepast in de samenleving. Dit kan leerlingen extra motiveren, maar niet alle leerlingen zullen zich geroepen voelen om deel te nemen. Het is daarom aan te raden om deelname niet verplicht te stellen. Een service-learningproject opzetten vergt tijd, vooral als het project vakoverstijgend is of een verplaatsing naar een andere locatie vereist. Verder is het soms moeilijk om de evaluatie van de leerdoelen te scheiden van de maatschappelijke component.

Kortom: service-learning heeft zowel voor- als nadelen, maar biedt mogelijkheden om schoolvakken als muziek te combineren met een maatschappelijke behoefte, en kan zo bijdragen aan burgerschapsonderwijs.

Lina Van Dooren is doctoraatsstudente muziekpedagogie aan de Malmö Academy of Music en muzieklerares in een internationale school.