Onze stem van het platteland
Hoe jongeren uit rurale gebieden een podium kunnen krijgen
Auteurs: Aminata Cairo, Camiël Kesser, Antine Zijlstra, Nathalie van Barneveld, Daan den Hertog & Lola de Winter | Videostill: Sabine Klooster (NHL Stenden) Love Letter

‘Als ik slobberig in Amsterdam kwam, voelde ik me heel erg veroordeeld. Als ik met m’n boerse accent in Amsterdam kwam, voelde ik echt dat ik een dorps persoon was.’ (Observatie Leeuwarden, 20 november)
Wat is de stem van jongeren van het platteland en wat kan kunstonderwijs bijdragen om ervoor te zorgen dat die gehoord wordt? Met die vraag zocht het lectoraat Sociale Rechtvaardigheid en Diversiteit in de Kunsten (AHK) naar bondgenoten. De vraag was gemotiveerd op grond van twee bronnen: het lectoraat waarin aandacht is voor verzwegen verhalen vanuit een sociaal-rechtvaardigheidsperspectief en de onderzoekservaringen in de VS van lector Aminata Cairo. Daar werkte zij met Partners for Rural Impact (PRI) tijdens een project met jongeren in rurale gebieden in Kentucky, Wyoming en Louisiana. PRI is een organisatie die zich wijdt aan de sociaal-economische kracht in rurale gebieden. In dit project werkten ze aan de stem en kracht van rurale jongeren, die gefaciliteerd werden zich te uiten en uit te wisselen via kunst.
Ondanks dat de Amerikaanse context anders is, blijft de vraag naar wat het betekent om uit een ruraal gebied te komen ook hier relevant. Verwijst ruraal naar een cultuur of een plek? Is het beide? Maakt dat iets uit?
In het (randstedelijk) hoger onderwijs worden de stemmen en verhalen van rurale jongeren vaak over het hoofd gezien. Zij worden geacht zich aan te passen en er wordt niet echt rekening gehouden met mogelijke andere behoeften, waarden en gewoontes die bij hun culturele context horen. Soms verdwijnen ze ongemerkt van de opleiding, zonder dat men weet waarom.
Brede samenwerking
We vonden gehoor bij Antine Zijlstra, onderzoeker bij Kunst en Educatie (NHL Stenden Hogeschool) en Nathalie van Barneveld, onderzoeker bij het practoraat Burgerschap (ROC Twente). Zij bevestigden dat in een Nederlandse context, zowel educatief als politiek, de stem van rurale jongeren vaak over het hoofd gezien wordt en meer aandacht verdient. Tegelijkertijd kwamen wij in contact met Daan den Hertog en Lola de Winter die met hun afstudeeronderzoek bij de master Kunsteducatie (AHK) aan wilden sluiten. Hun onderzoek, dat in samenwerking met Camiël Kesser, onderzoeker in het lectoraat werd uitgevoerd, vormde de basis voor het project Onze stem van het platteland. De focus lag op het samenkomen van verschillende groepen jongeren en hun ervaringen en verhalen over hun rurale identiteit, als een eerste stap – en ter inspiratie – voor docenten, kunstenaars en anderen die met jongeren van het platteland (willen) werken.
Er is gekozen voor drie groepen leerlingen en studenten op basis van een geografische selectie. De scholen liggen in rurale gebieden: een vo-groep van het Johannes Fontanus College (JFC) in Barneveld (18 vwo5-leerlingen), een mbo-groep van het ROC Twente (22 mbo4-studenten, respectievelijk Fotografie en Ruimtelijke Vormgeving) en een groep hbo-studenten van de afdeling Kunst en Educatie van NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden (18 studenten Docent Beeldende Kunst en Vormgeving). In alle drie de groepen zitten leerlingen en studenten die afkomstig zijn van het platteland en uit (kleinere) regionale steden.
Om inzicht te krijgen in de ervaringen en verhalen van de jongeren is gebruik gemaakt van de Inclusivity Pathway Training (IPT) en de gespreksmethode Story Circle. Daarnaast hebben vertegenwoordigers van de betrokken groepen video’s gemaakt, zogenaamde love letters, waarin ze hun liefde voor de plek waar ze vandaan komen laten zien. Bovendien zijn er (aanvullende) focusgroepgesprekken met de jongerengroepen georganiseerd om een duidelijk en diepgaand inzicht te krijgen in de ervaringen en belevingen van de onderzoekspopulatie. Er is ten slotte ook een podcast gemaakt met en door vertegenwoordigers van de jongerengroepen, over hoe het is om van het platteland te komen. De podcastafleveringen zijn een verdieping van de focusgroepen en een effectieve manier om de stem van de student breed te delen.
De Inclusivity Pathway Training is een training die ontwikkeld is om te helpen bij de ontwikkeling van vaardigheden die nodig zijn om inclusieve leer- en/of werksituaties mogelijk te maken. De nadruk ligt op het erkennen van de aanwezigheid van al onze verhalen, inclusief de ongemakkelijke aspecten ervan, en om dat ongemak niet uit de weg te gaan. De gespreksmethode Story Circle is gebaseerd op het werk van Civil Rights-activist, acteur en co-founder van Free Southern Theater John O’Neal in de jaren 60, tijdens de Civil Rights Movement in de VS. O’Neal organiseerde Story Circles om verschillende gemeenschappen met elkaar in contact te brengen. In dit project is gebruikgemaakt van ‘de dubbele cirkel’, waarbij de binnencirkel spreekt en de buitencirkel luistert en reflecteert op de gedeelde verhalen. Een moderator begeleidt het gesprek.
De methodiek is eenvoudig: mensen zitten in een cirkel en er wordt hen een gespreksonderwerp voorgelegd. Iedereen krijgt 3 minuten om ongestoord een verhaal te delen. De gespreksbegeleider zorgt er vervolgens voor dat mensen op elkaars verhaal reageren. Zo ontstaat er een gesprek en worden de verhalen met elkaar verweven. In de Story Circle is luisteren belangrijker dan spreken. Het uiteindelijke doel is niet alleen om verhalen te horen, maar ook om een diepere verbinding met elkaar tot stand te brengen.
‘Is daar nog iets over naar boven gekomen na het doen van de workshop?
Ja, dit was inderdaad wel iets nieuws, dat je gewoon zo rustig een beetje erover na ging denken en er ook echt over ging praten met mensen.’ (Reflectie op de IPT)
Lees het hele artikel in KZ05/2024