Kunstzone

Een dyslect begrijpt wat er aan een taal makkelijker kan

Auteur: Arida Bandringa | Fragment uit Het Dyslexie Boek. Beeld: Studio Anne Ligtenberg

De titel van dit artikel is een citaat van een 13-jarige leerling met dyslexie. Steeds meer leerlingen in Nederland krijgen de diagnose dyslexie. Terecht of onterecht, daar zijn de meningen over verdeeld. Hoogleraar orthopedagogiek Anna Bosman van de Nijmeegse Radboud Universiteit stelt dat het taalonderwijs in Nederland een boosdoener is. Wel is duidelijk dat het niet gerelateerd kan worden aan intelligentie of een leerprobleem.

Lezen, schrijven, letters herkennen, niet op dat specifieke woord kunnen komen, links en rechts door elkaar halen: het zijn allemaal kenmerken van dyslexie. Designer en coördinator van het department Man + Wellbeing (Design Academy Eindhoven) Anne Ligtenberg is zelf dyslectisch. Ze ontwierp een boek dat je laat ervaren hoe een dyslect taal ziet. ‘Ik realiseerde me dat ik ook geen idee had hoe een ‘goed’ met taal werkend iemand taal ervaart en dat ik daarom ook niet zomaar kan verwachten dat een niet-dyslect begrijpt wat er met mij aan de hand is.’

Meer dan spelfouten maken
Er is al veel over dyslexie geschreven, maar taal alleen kan geen goed beeld geven van wat dyslexie inhoudt. Ligtenberg laat tekst en beeld samenwerken om te laten zien hoe dyslectici taal ervaren. ‘Ik vind het sowieso een interessant idee dat we waarschijnlijk allemaal nét iets anders met taal omgaan en er mee werken.’ In haar boek zien we – steeds op een andere manier – hoe taal gezien wordt. Zo is er bijvoorbeeld een tekst waarvan de laatste letters van de woorden vervagen, vergelijkbaar met de wijze waarop dyslecten woorden vaak afmaken in hun hoofd. De concentratie die nodig is voor het lezen van woorden en wat er met tekst gebeurt voor de ogen van een dyslect op het moment dat de aandacht verslapt, wordt weer op andere pagina’s verbeeld.

Het boek is bovendien gevuld met citaten van dyslectici die Ligtenberg tijdens haar onderzoek verzamelde. Ze interviewde wetenschappers, pedagogen, dyslexiecoaches en leraren en hield workshops met dyslectische leerlingen. Die liet ze onder andere opschrijven wat dyslexie voor hen betekent en hoe het hun leven beïnvloedt. Het laat allerlei gevoelens zien, problemen waar ze tegenaan lopen, zinsbouwen die kunstwerkjes worden en een schat aan prachtige spelfouten. Dyslexie is meer dan alleen langzaam lezen en veel spelfouten maken. Ligtenbergs boek biedt dyslectici herkenning en een mogelijkheid om hun docenten, ouders en anderen in hun omgeving te laten zien waar zij bij het lezen van teksten tegenaan lopen.